SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 96
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ नैषधीयचरिते Vवृष्+पञ् ( मावे ) / इष्टानि-इष्+क्त ( मावे ) इट- यज्+क्तः ( कर्मणि ) नायन्ति याचनार्थत्वात् द्विकर्मकत्वम् / / - अनुवाद-कंगाली को मिटा देनेवाली धनराशि की वृष्टियों से अमोघ मेष के से व्रत वाले. (दानों से ) प्रसन्न हुए तथा देवताओं के यश किये उस नरेश ( नल ) से भला कौन प्रभिलषित वस्तुयें नहीं माँगा करते ? // 25 // टिप्पणी-यहाँ मेघव्रतम् में उपमा है / 'दारि' 'दारि' में यमक और उसका 'दारिद्रय' 'दारिद्र' में छेकानुप्रास के साथ एकवाचकानुप्रदेश संकर, 'मिष्टा' 'मिष्ट' 'नायन्ति' 'नाथम्' में छेक और अन्यत्र वृत्त्यनुप्रास है। अस्मस्किल श्रोत्रसुधां विधाय रम्मा चिरं भामतुलां नलस्य / तत्रानुरक्ता तमनाप्य भेजे तमामगन्धानलकवरं सा // 26 // अन्वयः-सा रम्भा नलस्य अतुलाम् माम् अस्मत् चिरम् श्रोत्र-सुधाम् विधाय तत्र अनुरक्ता ( सती) तम् अनाप्य तन्नाम-गन्धात् नलकबरम् भेजे किल / * टीका-सा स्वसौन्दर्य प्रसिद्धा रम्मा एतन्नाम्नी देवाङ्गना नलस्य भतुलाम् न तुला उपमा यस्याः तां तथाभूताम् ( ब० ब्रो० ) मा कान्तिम अरमत अस्माकं सकाशात चिरं चिरकालं श्रोत्रयोः कर्षयो सुधाम् अमृतं ( ष. तत्प०) विधाय कृत्वा सादरमाकयेत्यर्थः तत्र तस्मिन् नले अनुरक्ता आसत्ता सती तम् नलम् अनाप्य अप्राप्य तस्य नलस्य नाम्नोऽभिधेयस्थ गन्धात् लेशात् सम्पर्कादिति यावत् न स्वनुरागात् ( उभयत्र ष. तत्पु० ) नलकूबरं कुबेर पत्रं भेजे प्राप, कित्युत्प्रेक्षायाम् / लोके दृश्यते यत् कस्यचिदभीष्टवस्त्वलामे तत्सदृशगुणं वस्त्वन्तरं जना मजन्ते // 26 // व्याकरण-तुला Vतुल् +अ (भावे )+टाप् / भा /मा+अङ् (मावे)+टाप् / अनाप्य आ+/आप+ल्यप् , आ उपसर्ग न मानने से ल्यप् नहीं हो सकता है। अनुवाद-बह ( सुप्रसिद्ध अप्सरा ) रम्भा नल की अनुपम कान्ति को देर तक हमारे पास से कानों का अमृत बनाकर, उस ( नल ) पर अनुरक्त होती हुई (किन्तु ) उ से न पाकर उसके नाम के सम्बन्ध से मानो नलकूबर को प्राप्त कर बैठी // 26 // टिप्पणी-यहाँ 'अतुलाम्' में अनन्वय, मा पर सुधात्वारोप में रूपक तथा किल शब्द द्वारा वाच्य उत्प्रेक्षा-इन तीनों को संसृष्टि है / शब्दालंकार छेक और वृत्त्यनुप्रास है / स्वलोकमस्माभिरितः प्रयातैः केलीषु तद्गानगुणानिपीय / हा हेति गायन् यदपोचि तेन नाम्नापि हाहा हरिगायनोऽभूत् // 27 // अन्धयः-केलीषु तद्गान-गुणान् निपीय इतः स्वलोकम् प्रयातैः अस्माभिः गायन् हरि-गायनः 'हा हा ! इति यत् अशोचि; तेन (सः ) नाम्ना हाहा एव अभूत् / टीका-वेलीषु मनोविनोद वेलासु तस्य नलस्य यत् गानं गीतं तस्य गुणान् माधुर्यादि विशेषान् (10 तत्पु० ) निपीय सादरमाकर्ण्य नलकर्तृकगानमाधुरी अस्वेति यावत् इतः अस्माद् मूलोकात् स्वलोकं स्वर्ग प्रयातैः गतैः अस्माभिः हंसैः गायन् देवसभायां गानं कुर्वन् हरेः इन्द्रस्य गायनः गायकः
SR No.032784
Book TitleNaishadhiya Charitam 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorMohandev Pant
PublisherMotilal Banarsidass
Publication Year
Total Pages402
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size28 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy