________________ 16 ગુજરાતમાં ધાર્મિક અને વૈષ્ણવજન તો તેને કહીએ, જે પીડ પરાઈ જાણે રે. પરદુઃખે ઉપકાર કરે ને, મન અભિમાન ન આણે રે. સકળ લોકમાં સહુને વન્દ, નિંદા ન કરે કેની રે, વાચ કાછ, ને નિશ્ચય રાખે, ધન્ય ધન્ય જનની તેની રે. સમષ્ટિ ને તૃષ્ણાત્યાગી, પરસ્ત્રી જેને માત રે, જિહ્વા થકી અસત્ય ન બોલે, પરધન નવ ઝાલે હાથ રે. મોહમાયા વ્યાપે નહિ તેને, દઢ વૈરાગ્ય જેના મનમાં રે, રામનામ શું તાળી રે લાગી, સકળ તીરથ તેના તનમાં રે. વણલોભી ને કપટરહિત છે, કામક્રોધ નિવાર્યા રે, ભણે નરસૈયો તેનું દર્શન થાતાં, કુળ ઈકોતેર તાર્યા રે. ધર્મજ્ઞાનનું રહસ્ય નરસિંહ મહેતા જાણે છે એટલું જ પણ તત્ત્વજ્ઞાનનો મર્મ પણ તે પોતાના અનુભવમાં ઉતારી શક્યા છે. નીચેનાં બે પદો તેની તત્ત્વજ્ઞાનની સાક્ષી પૂરે છે : નીરખને ગગનને કોણ ઘૂમી રહ્યો, તે જ હું, તે જ હું શબ્દ બોલે; શ્યામના ચરણમાં ઇચ્છું મરણ રે, અહીંયાં કોઈ નથી કષ્ણ તોલે. શ્યામશોભા ઘણી, બુદ્ધિ ના કળી શકે, અનંત ઓચ્છવમાં પંથ ભૂલી; જડને ચૈતન્ય રસ કરી જાણવો, પકડી પ્રેમે સંજીવનીમૂળી. જળહળ જ્યોત ઉદ્યોત રવિ કોટમાં, હેમ ની કોર જ્યાં નીસરે તોલે; સચ્ચિદાનંદ આનંદક્રીડા કરે, સોનાના પારણા માંહી ઝૂલે. બત્તી વિણ,તેલ વિણ, સૂત્ર વિણ જો વળી, અચળ ઝળકે સદા અનંત દીવો; નેત્રવિણ નિરખવો, રૂપ વિણ પરખવો, વણ જિદ્વાએ રસ સરસ પીવો. અકળ અવિનાશીએ નવ જ જાએ કળ્યો, અરધ ઉરધની માંહે હાલે; નરસૈયો સાચો સ્વામી સકળ વ્યાપી રહ્યો, પ્રેમના તંતમાં સંત ઝીલે. અખિલ બ્રહ્માડમાં એક તું શ્રીહરિ, જાવે રૂપે અનંત ભાસે; દેહમાં દેવ તું, તેજમાં તત્ત્વ તું, શૂન્યમાં શબ્દ થઈ વેદ વાસે. પવન તું, પાણી તું, ભૂમિ તું ભૂધરા, વૃક્ષ થઈ ફુલી રહ્યો આકાશે;
