Page Text
________________
- ૧૦
- યુરેપના સુધારાને ઇતિહાસ. જેવું અહિક જીવન ઓછું સરળ, ઓછું સુખી હોય, છતાં નભી શકે તેવું હોય. તેની જ સાથે ઉલટી માનસિક ને નૈતિક બાબતોમાં તે પ્રજા કેળવાઈ હોય એમ ધારે. વળી ધારો કે ઉચ્ચ, શુદ્ધ, સાત્વિક ભાવનાઓ તેનામાં રોપાએલી હોય, તેના ધાર્મિક ને નૈતિક વિચાર કઈક વિકાસ પામેલા હોય, છતાં સ્વતંત્રતાનો વિચાર તેનામાં ઉગતેજ ડામી દેવામાં આવ્યો હોય. જેટલી આગલી પ્રજામાં સાંસારિક સંપત્તિઓની તૃપ્તિ હતી તેટલી જ આ પ્રજામાં માનસિક ને નૈતિક સંપત્તિઓની તૃપ્તિ છે. આ પ્રજાના દરેક મનુ વ્યને કામ જેટલા સત્યને ખ્યાલ આપવામાં આવ્યું છે, પરંતુ કોઈનેએ સ્વતંત્ર બુદ્ધિથી તે સત્યનું અન્વેષણ કરવા દેવામાં આવ્યું નથી. આ પ્રકારનું જીવન, આવું નૈતિક જીવન ઉત્સાહરહિત જોવામાં આવે છે; એશિઆની ઘણીખરી પ્રજાઓએ એવી સ્થિતિ અનુભવી છે. જ્યાં જ્યાં ધાર્મિક ત જીવનની પ્રવૃત્તિઓ પર પૂર સત્તા ભોગવે છે ત્યાં ત્યાં આમ જ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે હિંદુઓની સ્થિતિ તપાસો. આગળ પૂછયો હતો તે જ પ્રશ્ન હું અહીં પણ પૂછીશ, શું આ પ્રજા સુધરતી આલેખાય?
આપણો કલ્પિત સિદ્ધાન્ત હું જુદી રીતે રજુ કરું છું. ધારો કે એક પ્રજા એવી છે કે જેમાં વ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્યનું પ્રાબલ્ય દષ્ટિગોચર થતું હોય, છતાં અવ્યવસ્થા ને અસમાનતા અતિશય હેય બળ ને અનિયમિતતાનું તેમાં સામ્રાજ્ય છે. બળવાન ન હોય તેવો પ્રત્યેક મનુષ્ય પીડા પામે છે, દુઃખી થાય છે, નાશ પામે છે, ને આખા સમાજમાં બળાત્કાર ખાસ જોવામાં આવે છે. યુરોપ આવી સ્થિતિમાં એક વાર આવી ગયું છે એ કોઈને અજ્ઞાત નથી. શું આ સુધરેલ સમય કહેવાય ? બેશક સુધારાના અંશો એમાં હેય ને તે શનૈઃ શનૈઃ ઉત્ક્રાતિ પામે, પણ આવા સમાજમાં જે બાબતો પ્રધાન પદ ભોગવે છે તેને વિષે છાતી ઠોકીને આપણે કહી શકીએ કે સામાન્ય બુદ્ધિથી તપાસતાં તે સુધરેલ નજ ગણાય.
; ચોથે ને છેલ્લે એક કલ્પિત સિદ્ધાન્ત આપણે વિચારીએ ધારો કે એક પ્રજાના દરેક મનુષ્યની સ્વતંત્રતા ઘણી હેય, અને અન્યાય, અસમાનતા કવચિત જ થતાં હોય, તે હોય તેઓ ચિરસ્થાયી ન હોય; પ્રત્યેક
| SR No. | 032714 |
| Book Title | Europena Sudharano Itihas |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atisukhshankar K Trivedi |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society |
| Publication Year | 1913 |
| Total Pages | 256 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |