________________
વિચારસ્વાત’ત્ર્યને ઇતિહાસ.
એના મત પર આધાર રાખે છે અને કલકત્તા નામનું. એક શહેર પૃથ્વીતલ પર છે એ માન્યતાથી તદ્દન જુદાજ પ્રકારની છે. ધર્માધિકારીઓના પ્રમાણ સિવાય પહેલી હકીકત સાબીત કરવાનું આપણી પાસે અન્ય સાધન નથી. છતાં જો આપણે તેને સ્વીકારી લઇએ તા તેનું કારણ એટલું જ હશે કે એવેા મત (ત્રિમૂર્ત્તિ વિષેનેા) દર્શાવનાર વ્યક્તિમાં આપણને ઉંડી શ્રદ્ધા હોય છે અને તેનાં કથને સિદ્ધ કરવા કઠિન હોય છતાં શ્રદ્ધાવશ થઇ આપણે તે કથતેને વજન આપીએ છીએ.
માન્યતા માન્યતા વચ્ચેને આ ભેદ કદાચ એટલેા સ્પષ્ટ ભાસે છે કે તે જણાવવાની ભાગ્યેજ જરુર જણાય. છતાં એ ભેદ છેક સ્પષ્ટ કરી બતાવવા એ અગત્યનું છે. અતિ પ્રાચીન કાળને માણસ તેના પૂન્ને પાસેથી શીખ્યા હતા જે ટેકરીઓમાં રીંછે તથા ભૂત પિશાચે છે. પણ તેણે એક રીંછને જોયો અને તેના પૂર્વજોની કહેલી પહેલી વાતની ખાતરી કરી લીધી. હવે જો તેને કાઇ પણ કાળે ભૂતિપશાચના બેટા થયા ન હોય તે રીંછ અને ભૂતપિશાચ વિષેની તેના પૂર્વજોની કહેલી વાતેામાં ભેદ છે એ વાત તે અદ્ભુતશક્તિવાળા માણસ હાય તેા જ તેને સ્ફુરે, નહિ તે ન સ્ફુરે. એ કદી કશી લીલ કરે તે। આવીજ કરે કે, જેમ રીંછે! વિષેની મ્હારા પૂર્વ કહેલી વાત સાચી હતી તેમ ભૂતપશાચે વિષેની પણ સાચી હાવી જોઇ એ. મ યયુગમાં જે મનુષ્ય બીજાના અનુભવ કે પ્રમાણ અનુસાર એમ માનતા કે કાન્સ્ટાટિનેપલ નામનું એક શહેર (દુનિયામાં) છે તથા ધૂમકેતુ એ ઈશ્વરીકેપ દર્શાવનારાં ચિહ્નો છે. તેને એ એ ખાતા વિષેના પુરાવાના પ્રકારને ભેદ પરખાતે નહિ. હજી પણ કાઇ કાઈ સમય તમે આવી મતલબની દલીલે। સાંભળેા ચે ખરાઃ– “ જ્યારે હું બીજાના આધારે કલકત્તાની હસ્તી બીજાના જ કહેવાથી ભૂતપિશાચની વાતમાં કાર નથી શું ?
સ્વીકારું છું ત્યારે મને અધિ
માનવાને
