________________
બ્રિટિશ હિંદુસ્તાનને આર્થિક ઇતિહાસ.
લશ્કરી સત્તા યુરેપિયનેના હાથમાં રહે અને વહીવટી વગેરે ખાતાની જગાઓને મોટે ભાગ, અને લશકરી ખાતાની તાબાની જગાઓમાંની ઘણી દેશીઓના હાથમાં રહે એવી, સ્થિતિ ચિનાઓ અને તાર્તરીને લોકો વચ્ચે જેવી છે તેવી, અંગ્રેજી અને દેશીઓ વચ્ચેના સંબંધની સ્થિતિનો વિચાર કરવો એ કેવળ સ્વપ્નવતું નહિ ગણાય.
એ જમાનાના બે મોટામાં મોટા રાજપુરુષ એકજ વર્ષમાં હિંદુસ્તાનમાંથી લુપ્ત થયા. સર ટોમસ મને ૧૮૨૭ માં મરણ પામ્યા અને એલિફન્સ્ટને ચાર માસ પછી હિંદુસ્તાન છેડ્યું. તે જ વર્ષમાં લેવિલ્યમ બેન્ટિક ગવર્નરજનરલના પદ ઉપર નીમાયા, અને મને અને એલિફન્સ્ટને શરૂ કરેલું કામ પૂર્ણ કરવાનું તેમને હાથ આવ્યું.
લેર્ડ વિલ્યમ બેન્કિ, - જે વખતે લોર્ડ વિલ્યમ બેન્કિ હિંદુસ્તાનમાં આવ્યો તે વખતે નેપનના વિગ્રહ પછી બંધાતા. તન્દુરસ્ત લોકમતને તેજસ્વી પ્રતાપ યુરોપમાં વર્તતે હો. બેન્ટિક ઓગણીસમા સૈકાના પ્રથમ ભાગમાં મદ્રાસનો ગવર્નર હતા, અને ત્યાં બળવો થવાથી તેને પાછો બોલાવી લેવામાં આવ્યો હતો. તે પછી તે યુરેપના રાજ્ય પ્રવાહમાં પડ્યો. એક વાર તે સિસિલિ અને ઇલિમાં ડયુક ઓફ એલિયાની સાથે ટલિની સ્વતંત્રતાને માટે પેજના કરવામાં સામેલ હ; અને ૧૮૧૪ માં ને આ સર કર્યા પછી તેણે નેઇઝને તેમનું જૂનું રાજ્ય બંધારણ પુનઃ સ્થાપી આપ્યું, અને
લિયનને એક સ્વતંત્ર પ્રજા થવાના યત્નો કરવાને આમવ્યા. તેર વર્ષ પછી જ્યારે ફ્રાન્સમાં રાજ્યપરિવર્તનની તૈયારી હતી, અને ઈંગ્લાંડમાં રિફોર્મ એની ચળવળ થઈ રહી હતી તે વખતે ૧૮૨૮માં લોર્ડ વિથમ બેન્ટિક હિંદુસ્તાનના ગવર્નર જનરલના અધિકાર ઉપર આવ્યા,
