________________
બારડોલી સત્યાગ્રહને ઇતિહાસ
પ્રકર૬ ફૂલચંદભાઈનાં લોકપ્રિય ગીત આબાલવૃદ્ધ સૈને મેટે ચડી ગયાં હતાં, તે નીડર રીતે સૈ ગાતાં ફરેઃ "
અમે લીધી પ્રતિજ્ઞા પાળશું રે
બારડોલીનું રાખશું નાક અમે ૦ અથવા
પરદેશી સૂબા કીસનો વધારે નહોતો રે નાંખવો– અથવા
અમે ડરતા નથી સરકારથી રે અમે ૦ સરકાર જૂડી, સરકાર દંભી
એ તે ડૂબશે એના પાપભારથી રે અમે ૦ આવાં સહેલાં, થોડા જ ફેરફારવાળા પલટા જેમાં એક પછી એક ચાલ્યા આવે એવાં, ગીતે સૈને સહેજે મેઢે થઈ જાય તેમાં નવાઈ શી? દરેક ગામ પોતાની સ્વયંસેવક સેના ઊભી કરી પિતાનાં ઢોલ અથવા બ્યુગલ રાખવા લાગ્યું, અને જપ્તીનો હુમલો લઈ આવતા કેકને જોયા કે તરત ઢોલ વાગ્યું જ છે. આ ઢોલ વગાડનાર સ્વયંસેવકો બધા બાળકે. જપ્તીવાળા આવ્યા કે ટપોટપ તાળાં પડવાં જ છે, અને ખડખડાટ હસતી સ્ત્રીઓ બારણાં વાસી ઊભી જ છે!
અને એ સભાઓ! કલેકટર કમિશનર શા સાર આવી સભામાં ન જતા હોય ? લોકેનું જેમ જેવાનું તેમને ન ગમતું હોય! સ્વતંત્ર હવાથી પ્રફુલિત થઈ આનંદસાગરમાં મહાલતા ખેડૂતે તેમની આંખે દેખ્યા ન જતા હોય !
જ્યાં મહિના ઉપર એક સ્ત્રી જેવામાં નહોતી આવતી ત્યાં હવે ઢગલેઢગલા સ્ત્રી દેખાતી હતી. ક્યાંક તો એમ થઈ જાય કે સ્ત્રીઓ વધારે હશે કે પુરુષ ! દૂરદૂરનાં ગામડાંમાંથી ચાલ્યાં ચાલ્યાં સભાને
સ્થાને જાય. ન જુએ બળતા બપર કે. કાળી રાત – જોકે હું ગયો ત્યારે તો શીતળ ચંદ્રિકા આંખો ઠારતી હતી. અને સ્ત્રીઓ કાંઈ ઓટલા ભાંગવા, કે વાતોના ચાપડા મારવા, કે બચ્ચાંના
કોલાહલથી સભાને અશાંત કરવા નહતી જતી. તેઓ તો સંપૂર્ણ • રસથી વલ્લભભાઈને સાંભળતી હતી, વાયેવાકયે હકારા પૂરતી
