________________
૩ ] પેશવા બાલાજી બાજીરાવને અમલ
અમદાવાદ જીત્યા પછી પેશવાના સૂબા અને ગાયકવાડના પ્રતિનિધિઓ વહીવટી સુકાન સંભાળ્યું. અગાઉ થયેલા કરાર મુજબ શહેરના બાર દરવાજાઓ પૈકીના જમાલપુર સિવાયના અગિયાર દરવાજા પર પેશવાની હકુમત સ્થપાઈ,
જ્યારે જમાલપુર દરવાજે ગાયકવાડને ગણાય. અલબત્ત, ઊપજ બંનેએ અર્ધઅર્ધ વહેંચી લેવાનું કર્યું હતું. વળી અગિયાર દરવાજા પર પિતાને એકએક કિલેદાર રાખવાના ખર્ચ પેટે ગાયકવાડે પેશવાને ૬,૦૦૦ રૂપિયા આપવાના હતા. ગુજરાતનાં અન્ય સ્થાન પર અગાઉથી મરાઠી સત્તા સ્થપાયેલી હતી તેમાં ઈ.સ. ૧૭પર ના કરાર મુજબ ઊપજમાંથી અર્બોઅર્ધ હિસ્સો પેશવા અને ગાયકવાડે વહેંચી લેવાની ગોઠવણ થઈ હતી ને એ રીતે દરેક સ્થળે જમાબંદી કરી પેશકશ નક્કી કરવામાં આવી હતી. તે પ્રમાણેની નિયત પેશકશ ઉઘરાવવા મુલગીરી સવારીએ ગાયકવાડ અને શિવા બંને તરફથી કરવામાં આવતી. સૂબેદાર સદાશિવ રામચંદ્ર (ઈ.સ. ૧૭૫૮–૧૭૬૦)
પેશવા તરફથી સૂબા સદાશિવ રામચંદ્ર અમદાવાદનો હવાલો સંભાળ્યો. એનો ગુજરાત પર ત્રણ વર્ષ અમલ રહ્યો. અમદાવાદની વ્યવસ્થા
મમિનખાને અમદાવાદ છોડયા પછી દમાછ ગાયકવાડે શહેરનો બંદેબસ્ત કરવા જમાલપુર દરવાજેથી શહેરમાં પ્રવેશ કર્યો (૨૭ મી ફેબ્રુઆરી ૧૭૫૮). એણે જમાલપુરથી શહેરમાં જવાના મુખ્ય માર્ગના નાકા પર આવેલા સલીમ જમાલના સુવિધાજનક મકાનને પિતાના નિવાસ માટે નક્કી કર્યું. ત્યાંથી ભદ્ર જઈ કોટને ફરતા બુરજો અને દરવાજાઓ પર રખેવાળોની ગોઠવણ કરી એ પછી થોડી વારે ખાનપુરના દરવાજેથી શહેરમાં પ્રવેશી ભદ્રમાં આવ્યો. એણે બાબુરાવ નામના ઈસમને શહેરની કોટવાલી સેંપી શહેરના દરવાજા ખોલી નાખવા હુકમ કર્યો ને ત્યાર બાદ એ રાત્રે પિતાની છાવણી પર પાછો વળ્યો. દરવાજા ખૂલતાં શહેર છોડીને નાસી ગયેલા લેકે ધીમે ધીમે શહેરમાં આવવા લાગ્યા.
બીજે દિવસે સદાશિવ રામચંદ્ર જૂની છાવણી છેડી શાહીબાગમાં પડાવ નાખ્યો. જવાંમર્દખાનને હવે પોતાની જાગીર(પાટણ)માં જવાની ઉતાવળ હોવાથી, સદાશિવ રામચંદ્ર એને પિશાક અને ઘેડાની ભેટ આપી પાટણ રવાના કર્યો. દભાઇએ પણ જની છાવણી છડી સાબરમતીને તટે હઝરત શાહ ભીખનની દરગાહ પાસે મુકામ કર્યો. પિતાના પુત્ર સયાજીને છાવણીમાં રાખી દમાજી પોતે
ઈન્૭-૫
