________________
રશિષ્ટ 1
અર્વાચીન મુંબઈના આરંભિક વિકાસમાં...
| ૪૦૩
વ્યવસ્થિત આયેાજન થઈ શક્યું. પારસીએાનાં ધણાં કુટુ ખ ચંદનવાડી જઈ વસ્યાં. મુંબઈને સાલસેટ સાથે જોડતા ઊ ંચા રસ્તા પણ આ અરસામાં પૂરા થયા.
સુરતથી અહીં આવી વસેલા બહેરામજી જીજીભાઈ છાપગરે (મૃ. ૧૮૦૪) ખાએ કરીઅર 'ના માલિકને પહેલવહેલાં ગુજરાતી અક્ષરાનાં બીબાં કરી આપ્યાં હતાં.૪૧ દારાબજી રુસ્તમજી પટેલ( મૃ. ૧૮૦૪) બંગાળા ચીન તથા ખર્મો સાથે વેપાર કરતા તે સરકારાને ભેટ પૂરી પાડવાના કોન્ટ્રાકટ સંભાળતા. તેઓ સુરત ભરૂચ જ ખુસર વગેરે સ્થળાએથી રૂ મગાવી મુબઈના ખારામાં પહેાંચતુ કરતા ને મઝગાંવની ગનપાઉડર ફૅક્ટરી 'તે સધળી ચીજો પૂરી પાડતા. .૪૨ મુંબઈની ગેાદીમાં શેઠ ફરામજી માણેકજી વાડિયા અને શેઠ જમશેદજી અહમનજી વાડિયા · માસ્ટર-બિલ્ડર ’ હતા.
'
6
**
મુંબઈના જાહેર સમાર ભેામાં તેમજ ફં ડફાળા ભરવામાં પારસી શ્રીમ તે અગ્રિમ સ્થાન ધરાવતા. ૧૮૧૨ માં ભરૂચના મેાએ ફરદુનજી મરઝઞાનજીએ મુંબઈમાં પહેલવહેલું ગુજરાતી છાપખાનું શરૂ કર્યુ., ૧૮૧૪ માં એમાં પહેલવહેલુ ગુજરાતી પંચાંગ નીકળ્યુ તે ૧૮૨૨ માં એ છાપખાનામાંથી મુંબઈના શમાચાર ' નામે વર્તમાનપત્ર કાઢયું,૪૩ જે મુંબઈનાં તેમજ ગુજ રાતનાં ગુજરાતી વર્તમાનપત્રામાં સહુથી જૂનું છે. આ છાપખાનામાં જથેાસ્તી ધર્મગ્રંથાના ગુજરાતી અનુવાદ પણ છપાયા.
6
શ્રી
'
ગણદેવીથી આવેલા દાદાભાઈ જીજીભાઈ ઊનવાલા (મૃ. ૧૮૧૫) દહાણુનાં જંગલેામાં ઇમારતી લાકડાં મંગાવી એના માટેા વેપાર ચલાવતા તે ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કં પનીને ઇમારતી લાકડાં પૂરાં પાડતા.૪૪
મુંબઈમાં રૂના વેપારની ખિલવણી કરનાર પહેલા ગૃહસ્થ પણ પારસી • હતા. એ હતા નવસારીના શેઠ જમશેદજી જીજીભાઈ, એમણે નાની વયે મુંબઈ આવી, રાજકીય અશાંતિના દિવસેામાં મુસીબત વેઠી વેપાર માટે ચીનની અનેક વાર સફર કરેલી તે પછી આડતિયાઓ મારફતે ચીન ઇન્ડનેશિયા હિંદી-ચીન ઇંગ્લૅન્ડ વગેરે દેશા સાથે મેાટા પાયા પર વેપાર ખેડેલે તે એ થેાડાં વર્ષોમાં અઢળક દોલત કમાયેલા. એમણે મુંબઈમાં સાજૈનિક ધર્માંશાળાએ કૂવા અને અનેક રસ્તા બંધાવેલા. મુંબઈમાં પાંજરાપાળ તથા ડિસ્ટ્રિકટ બિનેવલન્ટ સાસાયટી સ્થાપવામાં એમણે અગ્રિમ ભાગ લીધા હતા. કેંડી, એલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજ, દવાખાનું, ગ્રાન્ટ મેડિકલ કોલેજ, ખેડ ઑફ એજ્યુકેશન, ટ્રાન્સલેશન ફેડ, વીમા ક ંપનીએ, નેટિવ સ્કૂલ, બુક ઍન્ડ સ્કૂલ સેાસાયટી, બોમ્બે નેટિવ
