________________
5]
સમકાલીન રાજ્યો
[ ૨૦૭
રાજપૂતેાની છાવણી અમરજીના હાથમાં આવી પડી. મેરુએ ગાયકવાડની મદદ માગેલી તે આવી તે ખરી, પણ પરિણામ જોઈ ગાયકવાડી સન્ગે ચાલતા પકડી. અમરજી ત્યાંથી પશ્ચિમ તરફ આગળ વધ્યો અને એણે કુતિયાણાની પાસેના દેવડાના કિલ્લો પાડી નાખ્યો. સમયને સમજી, કુંભાજી માફી માગી ગાંડળ ભેગા થઈ ગયો, મેરુ પાસેથી નવાનગર તાબાના ખિરસરાના કિલ્લા મેળવી એને પણ જવા દીધા. ધંધુકા અને ખંભાત પાસેથી જોરતલબી લેવાને પણ અમર્જીએ પ્રયત્ન કર્યો હતા. આ સમયે સમગ્ર સૌરાષ્ટ્રમાં એ સર્વોત્તમ મુત્સદ્દી અને યોદ્ધા તરીકે પ્રતિષ્ઠા પામી ચૂકયો હતેા.
અમરજીને કાઈ પણ રીતે ખતમ કરવા જોઈએ. એ માટે ભાજીએ ખુદ નવાબ હમીદખાનના કાન ભભેરવાની શરૂઆત કરી તે મોટી રકમ આપી એને પેાતાના કરી લીધા. યુક્તિથી નવાભે અમરજીને રાજમહેલમાં ખેાલાવી મારા મારફતે એને ધાત કરાવ્યા તે એના કુટુંબને કેદ કરી લીધું ( ઈ. સ. ૧૭૮૪ ).
નવાબના આ કૃત્યથી વ્યાકુળ થઈ આરબ અને સિધી જમાદારાએ અમરજીના કુટુંબને મુક્ત કરવા માગણી કરી. એ વ્ય` જતાં નવાબનાં કામ કરવાના એ લેાકેાએ નકાર ભણી દીધા. અમરજીનેા પ્રભાસ પાટણવાળા બનેવી દેસાઈ ભાઈ ખીલદાસ જૂનાગઢ આવ્યા અને કેદમાં નહોતાં તેવાં સગાંઓને મેારખી મેકલી આપ્યાં અને પોતે શહેારમાં છાવણી નાખી રહેલા મેરારરાવ ગાયકવાડ અને રૂપાજી સિ ંધિયાને અમરજીના ખૂનને ખલા લેવા અને કુટુંબને મુક્ત કરાવી આપવા વિનંતી કરી, તરત જ મરાઠા સરદારાએ જૂનાગઢ તરફ કૂચ કરી ધંધુસર (તા. ખંભાળિયા ) નજીક છાવણી નાખી નવાબને તાકીદ કરી કે અમરજીનાં કુટુબીજનેને મુક્ત કરી દો અને ખૂનના ખુલાસા આપે. મરાઠી સૈન્યે આગળ વધી જૂનાગઢ સામે તેાપા ગોઠવી. નવાએ એક માસ સુધી વાટાધાટે કરી અમરજીનાં કુટુ ખીજતાને મુક્ત કર્યાં અને અમરજીના મોટા પુત્ર રઘુનાથરાયજીને દીવાનગીરી આપી. વળી અમરજીનુ નવાબ પાસે સાઠ લાખ કારીનું લેણું હતું તેની સામે ઊના( તા. ઊના ), દેલવાડા (તા. ઊના), માંગરાળ ( તા. માંગરાળ), શીલ( તા. માંગરાળ ) અને દિવાસા(તા. માંગરાળ)નાં પરગણાં રધુનાથજીતે માંડી આપ્યાં તેમ અમરજીના ભાથા સાટે વેરાવળ અને કુતિયાણાના કિલા તથા અમરજીએ અગાઉ જીતેલાં હળિયાદ (?), ભેંસાણ (ભેંસાણ મહાલ ), આંતરાલી ( તા. માંગરાળ ) અને અખાદડ (તા. કેશાદ ) પરત
