________________
-31 ]
મરાઠા કાલ
[ ».
નવાબજાદા હમીદખાન ૨ જાતે એની આઠ વર્ષની સગીર વયે ગાદીનશીન કરી અમરજીએ રાજ્યની અને રાજકુટુંબની સમગ્ર જવાબદારી ઉઠાવી લીધી.
હવે જ્યારે કરવશાત્ અમરજી ઝાલાવાડ ગયા હતા ત્યારે એની ગેરહાજરીના લાભ લઈ નવાબની માતા સુભાનકુવરે વહેંચળીના નાગેરીતે ફાડી, · આટવાના બાબી મુખ્તારખાન અને એદલખાનની સહાયથી વંથળીના કિલા કબજે કરી અમદાવાદથી પેશવાના સખેદારની સહાય મગાવી, અમરજીને પણ એ સમાચાર પહોંચાડવામાં આવતાં એ તરત જ આવી પહેાંચ્યા અને એણે વાંચળીના કબજો કરી લીધા. મુખ્તારખાને માફી માગતાં એને જતેા કરવામાં આવ્યો. આ પછી પોશીત્રાના કિલ્લામાં રહી વાઘે નવાનગરનાં ગામડાંઓમાં લૂંટફાટ કરતા હતા તેમની સામે મેરુ ખવાસે અમરજીની મદદ માગતાં અમરજી પોતાનું સૈન્ય લઈ પોશીત્રા પહોંચ્યા અને એણે એ કિલ્લા સર કરી લીધા. આ વિગ્રહમાં કાળુ મેર નામના બરડાના લૂટારા પણ માર્યો ગયો.
અમરજી એક કુશળ યાહ્નો હતા. એણે પોરબંદરના રાણા સરતાનજીને હરાવ્યા હતા. વળી ગોંડળના પ્રદેશને લૂટી રહેલા દેવડાના મામદ સિંધીને પણ હરાવી દેવડાને કિલ્લા હાથ કરી લીધા હતા. એણે (જામ)કડેારણા( તા. ખંભાળિયા ) અને મેવાસા( તા. ઓખામ`ડળ)ના કિલ્લા પરૢ હસ્તગત કર્યો હતા. સૌરાષ્ટ્રમાં જૂનાગઢની સત્તાને સર્વોપરિ બનાવવામાં એની અસામાન્ય સેવા હતી.
સૌરાષ્ટ્રમાં અમરજી મુસ્લિમ રાજ્યને સર્વોપરિ બનાવી રહ્યો હતા તેથી એનું બળ ખાળવા ગાંડળના કુંભાજીએ રાજપૂત રાજવીઓને એકત્રિત કરી - ઈ. સ. ૧૭૮૨ માં જામનગર હળવદ પોરબંદર કોટડા જેતપુર વગેરેના હિંદુ રાજવીઓનાં સૈન્યાને સાથે લઈ કુતિયાણા ઉપર હલેા કર્યો અને જૂનાગઢ પર હલા લઈ જવા જેતપુર પાસે છાવણી નાખી.
અમરજીએ એની સામે માર્ચ નાખ્યા. આ સમયે જૂનાગઢની દુશ્મનાવટમાં રાચતા ખાટવાના ખાખી ભાયાતા અને માંગરાળા શેખમિયાં સમાન ધ્યેયને કારણે અમરજીની મદદમાં આવી પહોંચ્યા. મેરુ ખવાસે અમરજીના સેનાનીએ રુદ્રજી છાયા અને પૂજારામ વસાવડાને વિષ્ટિ માટે લાવ્યા અને તે રાતે સૂતા હતા ત્યારે એ તકનો લાભ લઈ એ ભાદર વટાવી આગળ વધ્યા. અમરજીને આ સમાચાર મળતાં એણે એને પાંચપીપળા પાસે આંતર્યું, અને સભ્યો વચ્ચે ભારે પ્રબળ યુદ્ધ થયું, જેમાં રાજપૂત રાજવીઓની ભારે હાર થઈ.
