________________
૨૮ ] - મરાઠા કાલ
પ્રિઆપ્યાં. રઘુનાથજીએ દીવાનગીરી સ્વીકારી ત્યારે સૈયદ મેસુંદીન, સૈયદ અહમદ કાદરી, જમાદાર હયાતખાન બલેચ અને પુરબિયા હરિસિંહની બાંહેધરી લીધી હતી. રણછોડજીને મોકલી મરાઠા સુબેદારને પણ મુક્તિની ખાતરી કરાવી. • એ કાલનો અમરજી અસામાન્ય કટિને મુસદ્દી વિદ્વાન અને કલાકોવિદ. હતો. સમગ્ર નવાબી સૈન્ય એની સીધી સત્તા નીચે હતું. એણે ધાર્યું હોત તે. નવાબીને જડમૂળમાંથી ઉખેડી તે સરહનો શાસક બન્યો હોત, પણ જેનું લુણ ખાધું તેનું બૂરું કરવું તે નહિ જ, વિચારવું પણ નહિ, એ નાગરી .કે એણે પિતાના છેલ્લા શ્વાસ સુધી પ્રામાણિકતા ન છોડી. એ નિમકહલાલીની એ રઘુનાથજીએ પણ દીવાનગીરી સ્વીકારી.
અમરજી મહત્ત્વનું કાર્ય કરી તે તે સૌરાષ્ટ્રનાં બધાં રાજ્યો પાસે નવાબની જોરતલબી પ્રકારની ખંડણીને હકક. એણે તદન નાનાં રજવાડાંઓને આ ખંડણીમાંથી મુક્તિ આપી હતી એ એનું સૌજન્ય.
ગાયકવાડી સૈન્ય પાછું ફરી જતાં જૂનાગઢના આરબ જમાદાએ જૂનાગઢના વંથળી દરવાજે છાવણી નાખીને પડેલા નવાબ હામિદખાનના તંબુની ફરતે ચોકી બેસાડી પોતાના ચડત પગાર ચૂકવી આપવા દબાણ કર્યું. ચાર માસ વટાઘાટ ચાલી. એક દિવસે રાજમાતા સરદાર બીબી મળવા આવવાનાં છે એ બહાને જે બંધ માના આવ્યા તેમાં બેસી નવાબ નાસી છૂટયો. નવાબ રંગ. મહેલમાં પહોંચ્યો અને એણે આરબો ઉપર હલ કરાવી કંઈક આરબોને ખતમ કરાવી નાખ્યા. બચ્યા તે ઉપરકેટમાં ભરાઈ ગયા ત્યાં નવાબે ઘેરો પાલ્યો. અડધે પગાર સ્વીકારી આરબે તાબે થયા.
રઘુનાથજી પણ શક્તિશાળી બેઠો હતો. એણે દીવાનગીરી સ્વીકારીને તરત જ વંથળી તાબે કર્યું અને અગાઉ સૂત્રાપાડામાંથી રણછોડજીને દૂર કરેલ ત્યાં. જઈ પટણીઓને હાંકી કાઢી ફરી રણછોડજીને સોંપ્યું.
રઘુનાથજી પિતાની જેમ ઉત્તરોત્તર વિજય હાંસલ કરતો જતો હતો અને સૈનિકો એને સંપૂર્ણ વફાદાર હતા, આથી નવાબે એને દૂર કરવા કાવા દાવા શરૂ કર્યા, પરંતુ નવાબ કાંઈ પગલું લે તે પહેલાં તે રધુનાથજીએ જ રાજીનામું આપી દીધું ને નિવૃત્તિ લીધી. થોડા જ સમયમાં હામિદખાનને એની ગેરહાજરી સમજાઈ ગઈ અને એને ઘેર જઈ, માફી માગી દીવાનગીરી લેવા સમજાવ્યો.. | રઘુનાથજીની ગેરહાજરીમાં ગાંડળના કુજીએ નવાબ પાસે એની લેગી થતી ત્રણ લાખ કોરીની ઉઘરાણી કરી, પણ નવાબ આપી શકે એમ નહતું
