________________
૧૫૦ ]
- મરાઠા કાલ', મુંબઈની અંગ્રેજી સત્તા પેશવા–ગાયકવાડ વચ્ચે મતભેદનું નિરાકરણ થાય એમ ઈચ્છતી હતી, તેથી પરિસ્થિતિ પર ચાંપતી નજર રાખતી હતી. અમદાવાદનો ઈજારો ગાયકવાડ પાસે ચાલુ રહે એમ એ ઈચ્છતી હતી, કારણ. કે મુંબઈ સત્તાના પ્રદેશની સદહદો ઘણી જગ્યાએ અમદાવાદ પ્રદેશ સાથે ભેગી થતી હતી. જે પેશવા વડોદરા સાથે નવા સ્વરૂપના રાજકીય સંબંધ બાંધે છે. એના પ્રયાસને અવરોધવાના હતા. આ કારણે મુંબઈ સત્તા પશવા-ગાયકવાડની બાબતમાં ભારે રસ ધરાવતી હતી. વડોદરામાં જૂથબંધી
આ સમયે વડોદરામાં બે જૂથ હતાં : એક જૂથ બ્રિટિશ સાથેના જોડાણમાં માનતું, તો બીજું જૂથ અમુક શરતે પૂરી થાય તે પેશવા વડેદરા રાજ્ય પર પિતાની સર્વોપરિ સત્તા સ્થાપવાનો પ્રયાસ કરે છે એમાં મદદ કરવા આતુર હતું. એ ગંગાધર શાસ્ત્રીની પુણેની પ્રવૃત્તિઓથી માહિતગાર રહેતું.
ફેબ્રુઆરી ૧૮૧૪માં પુણેના રેસિડેન્ટ એલિફન્સને ગોવિંદરાવ બંધુજી ગાયકવાડ, જે પુણેમાં રહી પેશવા સાથે કાવતરા ઘડી રહ્યો હતો, તેને વડોદરા, પાછા બોલાવી લેવા માગણી કરી. એ સમયે જ ગંગાધર શાસ્ત્રીએ પુણેની રેસિડેન્ટની કચેરીના મુખ્ય કારકુન કરસેટજી શેઠ મોદી પર આક્ષેપ કર્યો કે એ પોતાના માટે અમદાવાદને ઈજારો લેવાની પેરવી કરી રહ્યો છે તેથી એને હૈદા પરથી ઉતારી મૂકવો જોઈએ. હકીકતમાં એ ઈજારો વિઠ્ઠલ નારસિંગ ઉ યંબકજી ડુંગળને આપવામાં આવનાર હતો. ગંગાધર શાસ્ત્રીએ એ પણ સૂચવ્યું હતું કે મેંદી અને ચંબકજી ફત્તેસિંહરાવ અને અંગ્રેજ સત્તા વિરુદ્ધ પેશવા પર દબાણ લાવી પિતાને સતત હેરાન-પરેશાન રહેવું પડે અને ભયભીત રહેવું પડે એવી પેરવી કરી રહ્યા છે.
બીજી બાજુ વડોદરામાં રાણી તખતાબાઈ અને ખટપટી સીતારામ હવે એકત્ર થયાં હતાં. સીતારામ પ્રજાપક્ષ અથવા અંગ્રેજ-વિરોધી પક્ષના નેતા બન્યો હતો. એને સત્તા–ભ્રષ્ટ કરવામાં ભાગ લેનાર બધા પ્રત્યે વેર લેવાની અને અગાઉનું સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાની એની ઈચ્છા હતી. એ વડોદરા અને પુણેનાં અસંતુષ્ટ તો વચ્ચે સંકલન કરી લાભ મેળવવા માગતા હતા. પુણેમાં એના તરફી પક્ષકાર તરીકે ગોવિંદરાવ બંધુજી ગાયકવાડ અને સદ્ગત મહારાજા ગોવિંદરાવનો અનૌરસ પુત્ર ભગવંતરાવ પણ હતો. રાણી ગહેનાબાઈ. ભગવંતરાવને નાણાં પૂરાં પાડતી હતી. સીતારામે પુણે અને મુંબઈની કચેરીઓમાં
