________________
ટોત્રક રાજ્ય
[Fo
પરમભટ્ટારક-મહારાજાધિરાજ–પરમેશ્વર શ્રીશીલાદિત્યદેવ' કહેવાતા ને ‘પરમભકારક –મહારાજાધિરાજ-પરમેશ્વર શ્રીખષ્પનું પાદાનુધ્યાન' કરતા.
•
આ
શીલાદિત્યે ઈ. સ. ૭૬૬ માં આનંદપુર(વડનગર )માં વિજયછાવણી નાખી. ઉયસુંદરીકથામાં 'માં કવિ સાઢલ વલભીપતિ શીલાદિત્ય અને ઉત્તરાપથસ્વામી ધ`પાલ વચ્ચે થયેલા યુદ્ધના વૃત્તાંત નિરૂપે છે. ૧૧૭ ધમ પાલ એ બંગાળાના પાલ વંશના પ્રસિદ્ધ રાજા ધર્મપાલ છે; ને એથી આ શીલાદિત્ય એ મૈત્રક વશના રાજા શીલાદિત્ય ૭ મા હોવા જોઈ એ. ધમ પાલે પેાતાનું શાસન ઉત્તરે તથા પશ્ચિમે ધણે લાંબે વિસ્તાર્યું હતું. ‘ઉદયસુંદરીકથા’માં જણાવ્યા મુજબ શીલાદિત્યના સૈન્યે ધમ પાલના દુર્ગોં પર ઘેરા ધાહ્યા. અમાત્ય નકાયનના રાજદ્રોહને લઈ તે એ ધરામાં ઘણા વિલંબ થતા હતેા ત્યારે રાજાના અનુજ કલાદિત્યે સેનાનું સંચાલન પેાતાના હાથમાં લઈ, થાડા વખતમાં ધમપાલને વશ કરી રાજાની સમક્ષ હાજર કર્યાં ને એને એનું રાજ્ય પાછું સોંપી રાજા પેાતાની રાજધાનીમાં પાછા ફર્યાં; વિજ્રયાત્સવ પૂરા થતાં રાજાએ અમાત્યને અધિકાર કલાદિત્યને સોંપ્યા. આ વૃત્તાંતમાં ઐતિહાસિક તથ્ય રહેલુ હાય, તા શીલાદિત્યે ધર્મપાલ જેવા પ્રતાપી રાજવી સામે મેળવેલા વિજય એ એની યશસ્વી સિદ્ધિ ગણાય. આનંદપુરની વિજયછાવણી શીલાદિત્યના આ પરાક્રમ સાથે સંબંધ ધરાવતી હોય, તેા આ ઘટના ઈ. સ. ૭૬૬ ના અરસામાં ખની હશે.
TA]
આ પછી દસ વર્ષે વલભી પર અરખાના ખીજો દરિયાઈ હુમલા થયા. ખલીફ અલ્-મહદીના સમયમાં અબદુલ મલીકે હિ. સ. ૧૬૦(ઈ. સ. ૭૬૬)માં વલભી પર દરિયાઈ હુમલા કર્યાં. શરૂઆતમાં અરખા વલભી કબજે કરવામાં ફાવ્યા, પરંતુ પાછળથી સૈનિકાના મેટો ભાગ રાગચાળાને લઈને મરણશરણ થયા ને બાકી રહેલાઓને જલદી પાછા ભાગી જવું પડયું. આને પરિણામે ખલીફે હિંદુ પર ફરી હુમલેા કરવાના વિચાર માંડી વાળ્યેા.૧૧૮ આમ આ વખતે શીલાદિત્યને પેાતાની વીરતા નહિ, તેા કુદરત વહારે ધાઈ.૧૧૯
જૈન પ્રબંધામાં વલભી-ભંગ અંગે જે અનુશ્રુતિ આપી છે તેને સાર આ પ્રમાણે છે : શીલાદિત્ય રાજાએ પેાતાની કુંવરી માટે નગરના શ્રેષ્ઠી સ્ક કાર્ટૂને ત્યાંથી એની રત્નજડિત સુવર્ણ-ક ક્રટિકા (કાંસકી) ખળાત્કારે ઝૂંટવી લીધી, એ અપમાનને બદલેા લેવા રંક મ્લેચ્છ-મંડલ ગયા ને મ્લેચ્છપતિને માંમાગ્યા પૈસા આપીને વલભી પર હુમલા કરવા તૈયાર કર્યાં. પૂનમને દિવસે વલભીમાંથી ચંદ્રપ્રભ, વીર વગેરેની
આ સમયે આસાની પ્રતિમાએ દેવપત્તન
