________________
$૪ ]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[».
શીલાદિત્ય . ૩ જાના અનુગામીઓનાં દાનરાસનેામાં શીલાદિત્ય ૩ જાથી શીલાદિત્ય ૭ મા સુધીના સર્વ રાજાઓના સંદર્ભમાં શ્રીબપું' તરફ પરમ આદર વ્યક્ત કરવામાં આવ્યા છે તે રાજાની જેમ બપ્પને પણ પરમભટ્ટારક –મહારાજાધિરાજ-પરમેશ્વર'નાં મહાભિરુદોથી નવાજવામાં આવે છે. અહી બપ્પ’ એ કાઈ વ્યક્તિવિશેષ નથી એ તેા સ્પષ્ટ છે. ‘બપ્પુ' શબ્દ અહીં બાપઃ (પિતા) ના અર્થમાં નહિ, પણ વડા ધર્મગુરુ(બાપજી)ના અર્થમાં પ્રયાજાયા જણાય છે.! મૈત્રક વંશમાં ‘બપ્પ' તરફ પરમ આદર દર્શાવવાની પ્રથા હવે પ્રચલિત થઈ.
મહારાજાધિરાજ શીલાદિત્ય ૪ થા
શીલાદિત્ય ૩ જા પછી એના પુત્ર શીલાદિત્ય ૪ ચે। ગાદીએ આવ્યા. એણે લગભગ ઈ.સ. ૬૮૫ થી ૭૧૦ રાજ્ય કરેલું. એનાં આઠ દાનસશાન મળ્યાં છે.૯૭ એની મિતિ (વલભીં) સંવત ૩૭૨ (ઈ. સ. ૬૯૧) થી ૩૮૬ (ઈ. સ. ૭૦૫) સુધીની છે. એમાં જળુાવેલાં બધાં ભૂમિદાન સુરાષ્ટ્રને લગતાં છે. દ્વિવિરપતિ તરીકે હવે અન્નાધિકૃત કરજ બજાવે છે. પછીનાં દાનશાસનેાના દૂતક તરીકે જણાવેલા રાજપુત્ર ધરસેન એ આ રાજાના ઉત્તરાધિકારી હાવા સંભવે છે.
શીલાદિત્ય ૪ થા “ પરમભટ્ટારક-મહારાજાધિરાજ-પરમેશ્વર શીલાદિત્યદેવ ’ કહેવાતા, પરંતુ એ એના પિતાએ ગુમાવેલા ભરુકચ્છ વિષય પાછા મેળવી શકયો નહિ. નાંદીપુરના રાજાઓએ હવે પેાતાની રાજધાની જ ભરુકચ્છમાં રાખેલી. શીલાદિત્યની પ્રશસ્તિમાં એણે પૃથ્વીના મહામત્રના ઉલ્હાર કર્યાંનું, પરમ અશ્વ પ્રાપ્ત કર્યાંનું, શત્રુએના સૈન્યને પરાભવ કરી ચેામેર પ્રતાપ પ્રસાર્યાંનું અને પ્રબલ બાહુ વડે ઉજવળ યશ મેળવ્યાનું જણાવ્યું છે.૯૮ એ ઘણા ઉદાર હતા અને ભૂમિદાન દેવામાં ઘણા ઉત્સાહ ધરાવતા૯૯ એવી એની પ્રશસ્તિને એનાં દાનશાસનેાની સખ્યાથી સમન મળે છે. દાનશાસનાનાં શાસનસ્થળા પરથી આ રાજાએ પણ પ્રસ ંગેાપાત્ત દંડયાત્રા કરી હોવાનું જાણવા મળે છે, પરંતુ એ વિશે કંઈ વિશેષ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી.
મહારાજાધિરાજ શીલાદિત્ય ૫ મે
શીલાદિત્ય ૪ થાના પુત્ર અને ઉત્તરાધિકારી શીલાદિત્ય ૫ માનાં ત્રણ જ દાનશાસન મળ્યાં છે. એમાંનાં એ (વલભી) સવત ૪૦૩(ઈ. સ. ૭૨૧–૭૨૨)નાં છે, ૧૦૦ જ્યારે ત્રીજાની મિતિ અવાચ્ય છે.૧૦૧ આ રાજાએ લગભગ ઈ. સ.
