________________
શું] ગૌત્રક રાજ્ય
[પ૭ ખરગ્રહ “પરમ માહેશ્વર” હતો. પ્રશસ્તિમાં એની ગુણસંપત્તિની, પ્રભાવિતાની અને વિશુદ્ધ અને વૃત્તિની ભારે પ્રશંસા કરવામાં આવી છે.૪૮ એમાં ખરગ્રહે પણ કલિયુગની અસર લુપ્ત કરી હોવાનું જણાવ્યું છે. આ પરથી શીલાદિત્યની જેમ આ રાજા પણ ધર્મિક અને ગુણસંપન્ન હોવાની છાપ પડે છે. ધરસેન છે જે
ખરગ્રહ ૧ લા પછી એને મોટો પુત્ર ધરસેન ગાદીએ આવ્યો. એનાં બે દાનશાસનકટ મળ્યાં છે, ઈ. સ. ૬૨૩ અને ૬૨૪ નાં. એણે લગભગ ઈ. સ. ૬ ૧૭ થી ૬૨૫ સુધી રાજ્ય કર્યું.૫૦ એનાં દાનશાસનને દૂતક “રાજપુત્ર સામંત શીલાદિત્ય” તે દેરભટનો પુત્ર શીલાદિત્ય હોવો જોઈએ."
ઈ. સ. ૬૨૩-૨૪ દરમ્યાન ધરસેન લાંબી દંડયાત્રામાં રોકાયેલા હતા, પર પરંતુ એ દંડ્યાત્રાનું નિમિત્ત નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે. ધરસેનની પ્રશસ્તિમાં એના અનેક વિજયોને તેમજ એના અસ્ત્રકૌશલનો ઉલ્લેખ કરે છે.૫૩ વળી એમાં એના વિદ્યાધિગમની, અનેક શાસ્ત્ર કલા અને લોકચરિતના ઊંડા અભ્યાસની, સત્ત્વસંપત્તિ તથા ત્યાગ-ઔદાર્યની તેમજ ભદ્ર પ્રકૃતિ અને વિનયશીલતાની પણ પ્રશંસા કરવામાં આવી છે,પ૪ છતાં “આર્યમંજુશ્રીમૂલક૯૫માં જણાવેલ ચપલ એ આ ધરસેન હોય તો એ સ્ત્રીલંપટ હતો ને એને લઈને શસ્ત્રજીવી સૈનિક વડે એને વધ થયેલ.૫૫ ધરસેન ૩ જાન ઉત્તરાધિકાર એના અનુજ ધ્રુવસેન ૨ જાને પ્રાપ્ત થયો. ધ્રુવસેન ૨ બાલાદિત્ય
ધ્રુવસેન ૨ જાના સમયથી મૈત્રક રાજાઓની કીર્તિ સમસ્ત ભારતવર્ષમાં પ્રસરી. શીલાદિત્ય ૧ લાએ “ધર્માદિત્ય” ધારણ કર્યું હતું તેમ ધ્રુવસેન ૨ જાએ “બાલાદિત્ય” એવું બીજું નામ ધારણ કર્યું. પ્રશસ્તિમાં એણે ઉદયસમયે જનાનુરાગ પ્રાપ્ત કરી એ અપર નામ સમર્થિત કર્યાનું જણાવ્યું છે.' એનાં દાનશાસન (વલભી) સંવત ૩૧ (ઈ. સ. ૬૨૯)થી ૩૨૩ (ઈ. સ. ૬૪૨) મળ્યાં છે.પ૭ એણે લગભગ ઈ. સ. ૬૨૫ થી ૬૪૩ સુધી રાજ્ય કર્યું. ઈ. સ. ૬૩૮ સુધીનાં દાનશાસનમાં દૂતક તરીકે સામંત શીલાદિત્યનું નામ આવે છે. ઈ. સ. ૬૩૮-૪૦ નાં દાનશાસનમાં રાજપુત્ર ખરગ્રહનું અને ઈ. સ. ૬૪૨ ના દાનશાસનમાં રાજપુત્ર ધરસેનનું. આ ત્રણે ય એના પિતરાઈના પુત્ર છે, જેમાંને
