________________
કયું] ત્રક રાજ્ય
[૫૩ પણ પ્રાયઃ એની દાનશીલતાને લઈને હશે. ધરસેનનાં દાનશાસન સંધિવિગ્રહાધિત સ્કંદભટે લખેલાં છે. એ દિવિરપતિ પણ હતો.
પ્રશસ્તિકારે ધરસેનને આભિગામિક ગુણોથી આશ્રિત,શ્રી અને સરસ્વતીને એકાધિવાસ દર્શાવનાર અને પ્રજાને પડતા ઉપદ્રવનું નિવારણ કરનાર તરીકે નવા છે. ૧૭ એમાં કુદરતી ઉપદ્રવ કરતાં રાજકીય ઉપદ્રવ અધિક અભિપ્રેત હશે. ધરસેન પરમ માહેશ્વર’ હતો. શીલાદિત્ય ૧ લો-ધર્માદિત્ય
મહારાજ ધરસેન ૨ જા પછી એનો પુત્ર શીલાદિત્ય વલભીની ગાદીએ આવ્યું. એનાં ૧૩ દાનશાસન મળ્યાં છે, જે (વલભી) સંવત ૨૮૬ (ઈ. સ. ૬૦૫) થી ૨૯૨ (ઈ. સ. ૬૧૧) ની મિતિનાં છે.૧૮ આ રાજાનો રાજ્યકાલ લગભગ ઈ. સ. ૫૯૫ થી ૬૧૨ સુધીનો ગણાય. ૧૯ એનાં દાનશાસન સંધિવિગ્રહાધિકૃત દિવિરપતિ વત્રદિએ લખેલાં છે.
ધરસેન ૨ જાનાં દાનશાસનનો દૂતક સામંત શીલાદિત્ય એ આ શીલાદિત્ય હોય તો એણે વલભીના રાજા થતાં પહેલાં સહ્ય પ્રદેશ પર શાસન કરતા સામંત તરીકે સત્તા ધરાવી ગણાય, તો દક્ષિણના એ પ્રદેશ જીતવામાં રાજપુત્ર શીલાદિત્યે અગ્રિમ કે સક્રિય ભાગ લીધે હોવો સંભવે. શીલાદિત્યને પ્રશસ્તિકાર જણાવે છે તેમ એ ભારે મને રથ સેવતો હતો ને એણે એ મને રથને પિતાના યશસ્વી પરાક્રમ વડે સિદ્ધ કર્યો હતો.૨૦ એ ઈ. સ. ૬૦૯ અને ૬૧૧ માં દંડયાત્રામાં રોકાયેલ હતો.૨૧ યુઅન સ્વાંગે માળવાની મુલાકાત લીધી ત્યારે ત્યાંના સાઠેક વર્ષ ઉપર થઈ ગયેલા શીલાદિત્ય રાજાની પ્રશસ્તિ જાણી હતી. ખરી રીતે આ રાજા યુઅન સ્વાંગની મુલાકાત (લગભગ ઈ. સ. ૬૪૦) પહેલાં લગભગ ત્રીસથી પિસતાળીસ વર્ષ પહેલાં થયો હતો ને એણે, એ ચીની પ્રવાસી જણાવે છે તેમ, પચાસેક વર્ષ નહિ, પણ વીસેક વર્ષ રાજ્ય કર્યું હતું. રાજ્યકાલને લગતો આ વિગતોષ બાજુએ રાખીએ તો એણે નિરૂપેલું શીલાદિત્યનું ચરિત વલભીના આ રાજા શીલાદિત્ય ૧ લાને બરાબર લાગુ પડે છે.૨૨ આ અનુસાર યુઅન સ્વાંગની નેંધ પરથી એવું ફલિત થાય છે કે વલભીના રાજા શિલાદિત્ય ૧ લાની સત્તા છેક માળવા સુધી પ્રવર્તતી હતી. માળવાના દશપુરથી વલભી આવેલા બે બ્રાહ્મણોને શીલાદિત્ય ગ્રામદાન કરે છે એ પરથી એના સમયમાં વલભી અને માળવા વચ્ચે ગાઢ સંપર્ક હોવાનું સૂચિત થાય છે.૨૩ ઈ. સ. ૬૧૬ માં શીલાદિત્યનો ઉત્તરાધિકારી ખરગ્રહ ઉજજનમાં
