________________
મૈત્રક શજ્ય
[૫૧
૪થુ...]
ઉપલબ્ધ નથી. એણે હૃદયનું રંજન કરી “રાજા” શબ્દ સાથક કરેલા એ ઉલ્લેખ એની લાકપ્રિયતા દર્શાવે છે. એ શરણાગતને અભયદાન દેવામાં પરાયણ રહેતા ને સકલ ભુવનને હાલતાચાલતા આનંદ હતા એવી એની પ્રશંસા પણ નોંધપાત્ર ગણાય. અગાઉના રાજાએએ તળ–ગુજરાતના બ્રાહ્મણાને સૌરાષ્ટ્રની ભૂમિનાં દાન દીધેલાં, જ્યારે તળ–ગુજરાતની ભૂમિનાંય દાન દીધાના ઉલ્લેખ આ રાજાના સમયથી શરૂ થાય છે.૪ આ પરથી મૈત્રક રાજાએ તળ–ગુજરાત પર પણ સત્તા ધરાવતા હેાવાની પ્રતીતિ થાય છે.
""
ગુહસેનનાં ત્રણેય દાનશાસન બૌદ્ધ વિહારાને આપેલાં ભૂમિદાનને લગતાં છે. એમનાં પહેલાં એ દાનશાસામાં એને “ પરમ માહેશ્વર અને ત્રીજા દાનશાસનમાં ,, પરમ ઉપાસક કહ્યો છે, એ પરથી એ (વલભી) સંવત ૨૪૬ (ઈ. સ. ૧૬૪) અને ૨૪૮ (ઈ. સ. ૧૬૭)ની વચ્ચે મહેશ્વરને બદલે મુદ્દતા ઉપાસક બન્યા હોવાનું અનુમાન કરવાનું મન થાય; પરંતુ એના ઉત્તરાધિકારીએનાં દાનશાસનેમાં વળી એને હમેશાં “ પરમ માહેશ્વર '' કહ્યો છે, આ પરથી બૌદ્ધ ધર્મ વિશેનેા એને અનુરાગ ઉત્તરાવસ્થામાં અભિવૃદ્ધિ પામ્યા હશે, પરંતુ એથી એણે કુલપર પરાગત માહેશ્વર ધર્માં તજી દીધેા નહિ હેાય એવું ફલિત થાય છે. મૈત્રક વંશના ધણા માહેશ્વર રાજાએ બૌદ્ધ વિહારાનેય ભૂમિદાન વગેરે દ્વારા પ્રેાત્સાહન આપતા હતા. ઈ. સ. ૫૬૭ માં આભ્ય તરિકા વિહારને ભૂમિદાન દેતી વખતે ગુહસેને પેાતાને ‘પરમ ઉપાસક' તરીકે ઓળખાવવામાંય ગૌરવ લીધેલું.
સહારાજ ધરસેન ૨ જો
ગુહસેન પછી એને પુત્ર ધરસેન ૨ જો ગાદીએ આબ્યા. આ રાજાનાં ૧૬ દાનશાસન મળ્યાં છે. વળી એના નામે લખાયેલાં ખે બનાવટી દાનશાસન પશુ છે. નાત ભૂમિદાનેાની સંખ્યામાં ધ્રુવસેન ૧ લા પછી બીજું સ્થાન ધરસેન ૨ જાનું છે. એનાં દાનશાસન (વલભી) સંવત ૨પર (ઈ. સ. ૫૭૧) થી ૨૭૦ (ઈ. સ. પ૮૯) નાં છે.પ એણે લગભગ ઈ. સ. ૧૭૦ થી ૫૫ સુધી રાજ્ય યુ જણાય છે.
આ રાજાનાં બધાં શાસનામાં “મહારાજ'નું બિરુદ તેા છે જ, પરંતુ કેટલાંક શાસનામાં એ ઉપરાંત “સામત” કે “મહાસામત” બિરુદ ઉમેરેલું છે. આ પરથી ધરસેનના રાજકીય દરજ્જાની ચડતીપડતી તારવવામાં આવી છે,૭ પરંતુ એનાં બિરુદાને વિગતે તપાસતાં માલૂમ પડે છે કે ગૌણુ બિરુદાના ઉમેશ
