________________
૪૨ ]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[».
મળ્યું નથી.૧૦૭ કેટલાક ઉજ્જયિનીની રાજપુત્રી ચંદ્રલેખાને પતિ જે વલભીના રાજા હતા તેને આ ધ્રુવસેન તરીકે ઓળખાવે છે,૧૦૮ પરંતુ અક્લક સંપ્રદાયને લગતી એ આખી અનુશ્રુતિ કપાલકલ્પિત છે.૧૦૯
મહારાજ ધરપટ્ટ
ધ્રુવસેન ૧ લાને અનુજ અને ઉત્તરાધિકારી ધરપટ્ટ એ સેનાપતિ ભટ્ટારકના સહુથી નાના સાત પુત્ર છે. એનું એકેય દાનશાસન મળ્યું નથી. એના અગ્રજોએ સિત્તેરેક વર્ષ રાજ્ય કર્યું લાગે છે. એ પરથી ધરપટ્ટ રાજ્યારાહ સમયે ઘણા વયેા હાવાનુ અને એથી એનેા રાજ્યકાલ ઘણા ફૂં કા હેાવાનું સૂચિત થાય છે, આથી એણે લગભગ ઈ. સ. ૫૫૦ થી ૫૫૫ સુધી રાજ્ય કર્યું ગણાય. ૧૧૦ એના ઉત્તરાધિકારીઓનાં દાનશાસનામાં એની જે પ્રશસ્તિ આપવામાં આવી છે તે પણ પ્રમાણમાં ઘણી ટૂંકી છે.
ધરપટ્ટના પુત્ર ગુહસેનના એક દાનશાસનમાં ધરપટ્ટની પ્રશસ્તિ લુપ્ત હાવાથી ધ્રુવસેન ૧ લાના ઉત્તરાધિકાર સીધા ગુહુસેનને મળ્યા. હાવાને ભ્રમ થાય છે, પરંતુ આ લેપ માત્ર એ એક દાનશાસનમાં જ થયા છે ને એ પણ સરતચૂકથી.૧૧૧ ખીજાં બધાં દાનશાસનેામાં તેા ધ્રુવસેન ૧ લા પછી એના અનુજ ધરપટ્ટ માટે પણ “ મહારાજ બિરુદ આપવામાં આવ્યું છે, આથી ધરપટ્ટને રાજપદ પ્રાપ્ત થયેલુ એ નિઃશંક છે. એનેા રાજ્યકાલ ઘણા ટૂંકા હાઈ, એનાં દાનશાસન મળ્યાં નથી એ આશ્ચ`કારક ન ગણાય.
""
ધ્રુવસેન ૧ લાની જેમ ધરપટ્ટ પણ ધમ`સ ંપ્રદાયની બાબતમાં કુલપરંપરાને અનુસર્યાં નહિ; એ ‘પરમ દિવ્યભક્ત' હતા. મૈત્રક રાજાઓમાં એ એક જ આદિત્યભક્ત છે. એની પ્રશસ્તિમાં એના સુવિશુદ્ધ ચરિત્રની તથા પરાક્રમ અને પ્રતાપની પ્રશંસા કરવામાં આવી છે.૧૧૨ સેનાપતિ ભટાર્કના ઉત્તરાધિકાર વારાફરતી એના ચાર પુત્રોને મળ્યા; ધરપટ્ટના મૃત્યુ પછી એ અધિકાર પછીની પેઢીને પ્રાપ્ત થયા. આ અધિકાર ધરપટ્ટના પુત્ર ગૃહસેનને મળ્યા. ધરપટ્ટના અગ્રજોને-ખાસ કરીને ધરસેન ૧ લા અને દ્રોણસિ ંહને પુત્ર હશે, તેા ગુહસેનની પસંદગી એના ગુણાને લઈને થઈ હશે ને ઉત્તરાધિકારીની પસંદગી મૈત્રક કુલમાં દરેક રાજા પેાતાની વિવેકબુદ્ધિ પ્રમાણે કરતા હશે. ૧૧૩
