________________
મૈત્રક રાજ્ય
૩ જુ
મહારાજ દ્રોણસિંહ
સેનાપતિ ધરસેનના ઉત્તરાધિકાર એના નાના ભાઈ દ્રોણસિંહને મળ્યા' એ પરથી ધરસેન અપુત્ર મૃત્યુ પામ્યા હેાવા સંભવે. પરંતુ ભટાર્કના ત્રણેય મેટા પુત્રોના ઉત્તરાધિકાર તેના તેના નાના ભાઈ ને મળેલા છે એ પરથી આ રાજવંશમાં ઉત્તરાધિકાર વારાફરતી દરેક રાજપુત્રને મળે એવા સંભવ સૂચિત થાય. છતાં ભટાર્કના ચેાથા પુત્રના ઉત્તરાધિકાર એના પેાતાના પુત્રને મળ્યા, નહિ કે એના સહુથી મેાટા ભાઈના પુત્રને, એ પરથી પછીની પેઢીમાં પાછા જ્યેષ્ઠાધિકાર પ્રમાણે ઉત્તરાધિકાર મળે એવું જણાતું નથી, નહિ તે। આ વંશના અનેક રાજાઓને અપુત્ર માનવા પડે. ભટાર્કના ત્રણેય મોટા પુત્ર અપુત્ર મૃત્યુ પામ્યા એવું માનવુ ખાસ સંભવિત ગણાય નહિ. આગળ જતાં શીલાદિત્ય ૧ લા ઉત્તરાધિકાર એના નાના ભાઈ ખરગ્રહ ૧ લાને મળેલા તે મેટા ભાઈની પસંદગીથી મળેલા એવા ઉલ્લેખ આવે છે તેમજ દેરભટ્ટના પુત્રામાં રાજવારસા નાના ભાઈ પાસેથી મેાટા ભાઈ પાસે જાય છે એ હકીકત જોતાં મૈત્રક રાજાએ પેાતાના ઉત્તરાધિકારીની પસંદગી પેાતાની વિવેકબુદ્ધિ પ્રમાણે કરતા એ સહુથી વધુ સંભવિત લાગે છે.
[૩૭
દ્રોણસિહના ઉત્તરાધિકારીનાં દાનશાસનામાં આપેલી એની પ્રશસ્તિમાં જણાવ્યા મુજબ “અખિલ ભુવનમંડલ વિસ્તારના સ્વામી એવા પરમસ્વામીએ પોતે” દ્રોણસિ ંહના રાજ્યાભિષેક કરાવેલા.૧૭ મૈત્રક વંશમાં રાજબિરુદ ધારણ કરવાની શરૂઆત દ્રોસિંહથી શરૂ થઈ એ આ રાજ્યાભિષેક દ્વારા થઈ લાગે છે. દ્રોણસિહના રાજ્યાભિષેક એના પરમ સ્વામીએ પેાતે કરાવેલા એ આ બાબતમાં ખાસ નોંધપાત્ર છે. દ્રોણસ હું ઈ. સ. ૫૦૨ માં ભૂમિદાન દીધેલું છે, એના દાનશાસનમાં એણે “મહારાજ' બિરુદ ધારણ કરેલું છે તે એમાં પેાતાના બિરુદ “પરમભટ્ટારક”ના પણ ઉલ્લેખ કરેલા છે, જ્યારે એના ઉત્તરાધિકારીનાં દાનશાસન ઈ. સ. ૫૨૫ થી ૫૪૪નાં છે,૬૯ આથી દ્રોણસિ ંહના રાજ્યાભિષેક ઈ. સ. ૧૦૨ પહેલાં નજીકમાં પ્રાયઃ ઈ. સ. ૫૦૦ ના અરસામાં થયા ગણાય.
F
દ્રોણસ હના આ પરમસ્વામી કાણુ હશે એ વિશે તરેહતરેહના તર્ક રજૂ થયા છે. એમાં ણ રાજા તારમાણુ॰ તથા એના પુત્ર મિહિરકુલનું સૂચન સ્વીકાર્યાં નથી, કેમકે તેએએ તેા ઈ. સ. ૫૧૦ થી કે એ પછી રાજ્ય કરેલું, ૧ જ્યારે દ્રોણસિંહને રાજ્યાભિષેક તેા ઈ. સ. ૧૦૨ સુધીમાં થઈ ચૂકયો હતેા. મિહિરકુલને હરાવનાર યશેાધમાં વિષ્ણુવનર તેા વળી ઈ. સ. પર પછી
