________________
જુ] ગુજરે
- [૪૨૫કર્યું. એ પછી દદ ૩ જાઓ અને એના અનુગામીઓએ પોતાને ગુર્જર કહેવાનું બંધ કર્યું એ હકીકત વલભીના ક્ષત્રિય રાજાઓ મિહિરોમાં કે ગુજરાતમાં થયેલી પોતાની ઉત્પત્તિ કબૂલ કરવાને દેખીતો અણગમો દાખવતા એનો દાખલ છે. ભાટે પ્રમાણે અણહિલવાડને ગુર્જરેની શાખારૂપ ચાવડાઓની કે ચા(ઈ. સ. ૭૨૦-૯૫૬)ની સત્તા નીચે સત્તાના કેન્દ્ર તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યું છે.' એમ છતાં એ નગર ઓછામાં ઓછું દસમી સદી સુધી ભીનમાલના ગુર્જરોને તાબે રહેલું જણાય છે. પંજાબમાંના મહાન ગુર્જર રાજ્ય વિશે ઈ. સ. ૮૯૦ પહેલાં કોઈ વિગતો મળી નથી. એ વર્ષે તેઓની સત્તા પડતીમાં હોવાનું જણાય છે, કેમકે રાજતરંગિણી જણાવે છે કે ગુર્જર રાજા અલખાન કે જે ઠક્કરીય કુલને હેવાનું અને કાબુલના શાહીના તાબે હેવાનું કહેવાય છે, તેને ટક્કદેશને મહત્ત્વને મુલક કાશ્મીરના શંકરવર્માને આપી દેવો પડ્યો હતો. અગિયારમી સદીના આરંભમાં, આ ઉલ્લેખ પણ પડતીની નિશાની દર્શાવે છે, એમ છતાં ગુર્જરોની સમસ્ત રાજપૂતાના પર પ્રસરેલી વિસ્તૃત સત્તા અબીરૂનીના એ વિધાન(ઈ. સ. ૧૦૩૦)થી દર્શાવાય છે કે જયપુર પાસેનું નરાયન કે બરાનનું મોટું વેપારમથક તાજેતરના સમય સુધી ગુર્જર પાટનગર હતું ને એની પડતી થતાં ગુજરોએ પોતાનું પાટનગર જહવઢ(જાવર ?)માં ખસેડયું હતું. દરમ્યાન ભીનમાલમાં પણ ગુર્જર સત્તાની પડતી થતી હતી. લગભગ ઈ. સ. ૯૫૦ માં ૧૮,૦૦૦ ગુર્જરેના સમૂહે ભીનમાલ છોડ્યું ને જૂની મધ્ય એશિયાઈ રીતે શકટમાં પ્રવાસ કરી, દક્ષિણ માળવામાં તથા ઉત્તરપૂર્વ ખાનદેશમાં તાજી વસાહતો સ્થાપી. ચૌલુક્ય કે સેલંકી કુળ જે ચાવડાઓની જેમ ગુર્જર મૂળનું હતું તેની સ્થાપના (ઈ.સ. ૯૬૧) સાથે પાટનગર ભીનમાલમાંથી અણહિલવાડમાં ગયું. ઈ. સ. ૯૯૦ માં ભીનમાલને રાજા અણહિલવાડના મૂળરાજ સોલંકીના સામંત સાથી તરીકે દેખા દે છે. આ પરિવર્તન ભીનમાલમાંથી સાંભરના ચૌહાણોના, ભાળવાના પરમારના તેમજ અણહિલવાડના સોલંકીઓના છૂટા પડવાનું પરિણામ હતું.
ગુર્જર સંબંધી એક રસપ્રદ મુખ્ય મુદ્દો એ છે કે આબુ પર્વત પરના અગ્નિકુંડમાં પુનર્ભવ વડે રાજપૂત તરીકે ઊંચું સ્થાન પામેલી અગ્નિકુલ જાતિઓ તે કાં તો ગુર્જરે હતી અથવા મહાન સમૂહના સભ્ય હતી કે જેનું ગુજરે એક તત્વ હતા. ભરૂચના દ૬ ૩ જાને દાખલે, વલભૌવંશનું દૃષ્ટાંત અને જેમણે પિતાના મૂળ ગુજરકબીલા-નામને “ચાપોત્કટ' અર્થાત શરા ધનુર્ધરોમાં સંસ્કૃતી
ક્ત કર્યું ને ચાપ ચાવડા કે ચૌરાની શાસક રાજપૂત જાતિમાં વિકસ્યા એ કિસો અગ્નિકુળ રાજપૂતો ગુર્જર સમૂહના છે એ સૂચનમાંથી તમામ મુશ્કેલી દૂર કરે છે.
