________________
વસ્તી
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[ પરિ.
૧૮૮૧ની વસ્તીગણતરી પ્રમાણે ગુ રાની કુલ વસ્તી ૧,૪૧૬,૮૩૭ છે. વિગતે છે: પજાબ ૬૨૭,૩૦૪; રાજપૂતાના ૪૦૨,૭૦૯; મધ્ય હિંદ ૩૭૭,૪૬૬; વાયવ્ય પ્રાંત ૩૦૮,૯૯; મુંબઈ ૬૪,૬૦૯; મધ્ય પ્રાંત ૪૪,૨૮૯; અજમેર ૩૨,૬૯૦; વરાડે ૯૬૭; હૈદરાબાદ ૫૬૨; બંગાળા ૪૧. ખાસ કરીને પંજાબમાં ગુર્જર વસ્તીના મેાટા ભાગને મુસલમાને અને શીખા તરીકે લખી મોકલ્યા છે. વિભાજન
વાયવ્ય હિંદની વસ્તીમાં ગુજર તત્ત્વને ચાર જૂથેામાં ગાઠવાય : (અ) ગુજરા તરીકે ઓળખાતા વર્ગા, (બ) ગુજરાના ખાસ વર્ગો, (ક) ગુજર સમૂહના હોવાનુ સ્વીકારેલા વિભાગે અને (ડ) જેએનું ગુજર મૂળ કાંતા ભૂલાઈ ગયું છે અથવા તા છુપાયેલુ છે તેવા વગે
(અ) ગુજરા તરીકે ઓળખાતા વર્ગાનું વડું મથક પંજાબમાં છે. (બ) --ગુજરાના ખાસ વર્ગમાં એ છે: બડ (બડા) કે બીડ (પહાડી) ગુજરા અને ટ્ટિ ગુજરા. પશ્ચિમ મારવાડમાં ભિટ્ટએ ગુજર હાવાનુ કહેવાય છે. પંજાબમાં ભિટ્ટએ જાટ હાવાનું કહેવાય છે. (ક) ગુજરસમૂહના હોવાનું સ્વીકારતા વિભાગામાં અગ્નિકુલા, ભગરાવતા (અજમેર), ચ ંદેલા (મેવાડ-અલવર), ચારણા (કચ્છ), ચાવડાએ કે ચાપા, યેચીએ (પંજાબ ગુજરાત), જાવલા કે ઝાવલા (પ ંજાબ), કલહેણિયા (પંજાબ ગુજરાત), ખડવા (ગુજરાત કણબીએ), કારા (સિંધ ખત્રીએ), કુસનેએ (સિંધુ-જમના), લાવા કે લારી (અજમેર), મેરેા (અજમેર, પશ્ચિમ કાઠિયાવાડ અને મારવાડ), નાગરી (વાયવ્ય પ્રાંત) ને કાડીએ (અજમેર), રાજપૂતા, હિડા (બલૂચી) અને સિસેાદિયાએ (ગેહલતા). અગ્નિકુલની ચાર જાતિ તે છે ચેહાણુ, પરિહાર, પરમાર અને સાલકી. (ડ) લુપ્ત ગુર્જરા જેવા કે ગુજરાત કી, મારવાડ એસવાળા અને રત્નાગિરિ કરાડેએ.
ફલિતાથ
ગુજરના શત્રુએએ મહાન બાણાવળી ચાપાકટાને તીરંદાજ ભલેામાં પલટાવી નાખ્યા, ગુરા સ્થાપત્યમાં ઘણા કાળેા આપતા એ મારવાડ તથા ઉત્તર ગુજરાતનાં ખંડેરો પરથી સાબિત થાય છે. સૈનિકેા તરીક ગુજરા રાજપૂતે અને ક્ષત્રિયાના દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી શક્યા હતા. ગુર્જરા(સફેદ દૂણા)ના વૈદાના
