________________
૪૧૮] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[પરિ. રહે છે કે સમૂહને આ વિભાગ ઈરાનની અસર નીચે બહુ આવી ગયા હોય એવું ભાગ્યે જ બને. આ પૂર્વના અથવા કસસની ખીણના સફેદ દૂણોને ચીનના લોકો “ત' તરીકે ઓળખતા. “ત' એ તેઓના રાજલના નામ “યેત-ઈ-લિ–તો'નો આરંભિક ભાગ છે. પશ્ચિમી પ્રજાઓએ એનું હિઅતિલહ અને “એફથલિત” રૂપાંતર કર્યું. આર્મેનિયને, ઈરાની અને અરબમાં “ખઝર નામ કેટલીક વાર એકસસ ખીણના એફથલિતો માટે વપરાતું હોવા છતાં, મુખ્યત્વે તે જે જકટસની ઉત્તરે રહ્યા અથવા કાસ્પિયન સમુદ્રના પશ્ચિમ તટના માર્ગે દક્ષિણમાં ફેલાય તે સમૂહના વિભાગો માટે વપરાય છે. મહાન સફેદ દૂણ આક્રમણકારોના અભ્યદયને લગતા ભારતીય ઉલેમાં ખઝર’ નામ દેખા દેતું નથી. ભારતીય લખાણમાં આ આક્રમણકારોને દૂણ તરીકે અથવા મિહિરે એટલે કે મેરે તરીકે વર્ણવેલા છે. સફેદ કુણોનું એક ઝુંડ ઓકસસ પાર કરીને દક્ષિણે ભારતમાં દાખલ થયું એ જાણવામાં આવ્યું છે. હવે એ પ્રશ્ન રહે છે કે આ ઝુંડ, જેણે ભારત આવતાં માર્ગમાં એકસસ ઓળંગી તે, ભારતમાં દાખલ થતાં પહેલાં સફેદ દૂર્ણ અથવા ખઝરોના કાઈ બીજા સમૂહ સાથે જોડાયેલું કે કેમ. ખઝર અને સફેદ દૂણે એક જ છે એવું રવીકારતાં ફલિત થાય છે કે ખઝરમાં બે ભિન્ન તત્ત્વોને સમાવેશ થતો-સુંદર અથવા અક–ખઝર, બાયઝેન્ટાઈનના લેખકેના “અકઝિરઈ' અથવા ખઝરાઈ' અને કાળા કે કારા-ખર. કારા-ખઝર બાંધી દડીના, કરૂપ અને ઇન્ડિયન જેવા કાળા હતા. એ મેદાનોના ઉગરિયન બ્રમણકાર હતા, જે લશ્કરના સામાન્ય સિપાઈઓ બનતા. સફેદ ખઝર અથવા સફેદ દૂર્ણ ગેરી ચામડીના, કાળા વાળવાળા અને દેખાવડા હતા. (નવમા અને દસમા સૈકામાં) એમની સ્ત્રીઓની બગદાદ અને બાઈઝટિયમમાં માંગ હતી. કલોથનો મત જે પ્રમાણે “એન્સાયક્લોપીડિયા બ્રિટાનિકા'માંના લેખકે અપનાવે છે તે પ્રમાણે સફેદ ખઝર ઈસુની પહેલાંના સમયથી કામ્બિનની આસપાસ વસતી ગેરી પ્રજાનું પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતા હતા. સફેદ હૂણ એફથલિત, સફેદ ઉગરિયને, સરોગોને અને સફેદ બુલગર તરીકે આ ગોરી જાતિ યુરોપ અને પૂર્વ એશિયા વચ્ચેની કડીરૂપ હતી. તેઓ તાતંર આક્રમણોના અગ્રેસર પણ હતા.
આ ગોરી પ્રજામાંથી ઈસ્વી બીજી સદીના અંતમાં ખરોએ નામ કાઢયું. ખેરીની ા મેઝીઝ (ઈ. સ. ૪૫૦) પ્રમાણે ઈ. સ. ૧૭૮ અને ૧૯૮ ની વચ્ચે ખઝરોએ બઝિલિયનની સાથે ભળી જઈ આર્મેનિયને ઉપર હુમલે કર્યો અને માર ખાધો. આર્મેનિયન લેખકે ઈ. સ. ૩૫૦ માં પશ્ચિમ કાસ્પિયન પરના દરબદ થઈને ખ એ ઈ. સ. ૩૫માં કરેલા હુમલાને ઉલેખ કરે છે. ઈ. સ.
