________________
૨ જુ]
ગુજરે
ત્યારથી હંમેશાં રહેલું એમનું મહત્ત્વ બતાવે છે કે તેઓ કાંતા દૂણો અથવા તો ખઝરો એ બેમાંથી કોઈ અગ્રગણ્ય જાતિના હોવા જોઈએ. ખઝરનો ઉલ્લેખ પ્રાચીન અભિલેખોમાં કેમ નથી એની સમજતી માટે કારણરૂપે એ હકીકત જણાવી શકાય કે અભિલેખમાં એમને ઉલ્લેખ મિહિરે અથવા મિત્રો તરીકે કરેલ છે. ખઝર
ભારતમાંના ગુર્જરોના પ્રાચીન ઈતિહાસમાં જે જાણવા મળ્યું છે તે એમના આગમનનો સમય પાંચમી સદીની છેલ્લી પચ્ચીસીમાં અથવા તે છઠ્ઠી સદીની પહેલી પચ્ચીસીમાં (ઈ. સ. ૭૦–પર) દર્શાવે છે. અર્થાત ગુર્જર એક મેટા સમૂહનો ભાગ હતા, જેમાં જુઆન-જુઆન અથવા અવારો અને એફલાઈ તો, હિઅતિલહે, તો અથવા સફેદ દૂર્ણ અગ્રિમ તો હતા. હવે પ્રશ્ન એ રહે છે કે છઠ્ઠી સદીની શરૂઆતમાં ગુર્જરોના ભારતમાં થયેલા આગમનને જે ઈતિહાસ જાણવા મળે છે તેની સાથે ક્યાંસુધી મેળ મળે છે. “ખઝર” નામ નીચે જણાવેલાં રૂપોમાં દેખા દે છે-ચીનાઓમાં કોસરશિયનોમાં ખ્યાલિસીઓ, બાયઝન્ટાઈનમાં એઝરો અથવા ચઝરો, આર્મેનિયનોમાં ખઝિર અને અરબોમાં ખોઝર અને ખુરલુપ” તથા “ખઝલનાં બહુવચનનાં રૂપ-બંનેમાં. બીજા રૂપાંતર “ગુજર'ને વધુ મળતાં આવે છે. આ છે ગઝર, “ખઝર” રૂપ અસેફના સમુદ્રની ઉત્તર તરફનું છે, “ધિસર –આ નામ યહૂદીઓ બનેલા ખઝર માટેનું છે, અને “ઘુસર’
કેસસના લેસધિયનોમાં પ્રચલિત “ખઝર'નું રૂપ હેવર્થ અને “એન્સાયકલોપીડિયા બ્રિટનિકા'માંના લેખક કલÈથના મતને અનુસરીને માને છે કે એ સફેદ દૂણો જ છે. પાંચમી સદીના મધ્યમાં ભારતમાં આવેલા સફેદ દૂણો કારગીઝનાં મેદાનોમાંની ઉત્તરી વસાહતમાંથી સમરકંદ થઈબલખ આવ્યા લાગે છે. કસસની ખીણમાં આ સફેદ દૂણોએ જુઆન–જુઆન લેકે જેઓએ તેઓની પહેલાં પચાસેક વર્ષે જસસ ઓળંગી હતી, તેઓને પકડી પાડ્યા લાગે છે. સફેદ દૂણોએ જોયું કે આન–જુઆન લોકે વરહરન ૫ મા(ઈ. સ. ૪૨૦-૪૪૦) બહેરામ ગેરના વિજોને લીધે નિર્બળ થઈ ગયા હતા, અને તેઓએ એમને ઈરાન ઉપરની તાજી ચડાઈમાં લીધા લાગે છે. એનું પરિણામ એ આવ્યું કે એમના મહાન નેતા યુ –ચીને (સુખદાયકે) પાંચમી સદીના અંતમાં સાસાનીઓને ખંડણી ભરવાની ફરજ પાડી. ઈરાન ઉપરના આધિપત્યને લીધેજ યુ-ચીને પિતાના ચીની બિરુદ “શુ-પુચિન” (સુખદાયક)નું ઈરાની રૂપ “ખુશનવાઝ અપનાવ્યું હતું. આમ છતાં એમનું બખમાં આવવું અને ભારતમાં દાખલ થવું એ બે વચ્ચે એટલો ઓછો ગાળો - ૩–૨૭
