Page Text
________________
૨ જુ]
ભીનમાલ
[૪૦૯
કૂચને અટકાવી, એમ ધારવાનું ટાળવું મુશ્કેલ છે. થોડાં વર્ષો સુધી પછી ગુર્જરે વિશે કંઈ નિર્દેશ મળ્યો નથી, પણ ઈ. સ. ૮૫૧ માં અરબ વેપારી સુલેમાન જણાવે છે કે જર્ગને રાજા એટલે કે બહરા રાષ્ટ્રકુટની આસપાસના રાજાઓમાને એક હતો અને એ મુસલમાનોને કટ્ટર વિરોધી હતો. એના રાજ્યને સિંધ બાજુથી અરબ હુમલાને રહેલો ભય ધ્યાનમાં લેતાં આ વલણ નવાઈભર્યું નથી. ઈ. સ. ૮૬૭ ના બગમ્રા દાનપત્રમાં, ભરૂચને ધ્રુવ ૩ જે શક્તિશાળી ગુજરેના જૂથને જેનાથી ગભરાવું પડે તેવા ભયંકર દુશ્મનમાંના' તરીકે ગણાવે છે. ઈ. સ. ૮૯૦ ની આસપાસ અલખાન નામના એક ગુર્જર સરદારે પંજાબમાંનો ટક્ક દેશ કાશ્મીરના શંકરવર્માને હવાલે કર્યો, પણ અલખાન સ્વાત નજીક આવેલા એ-હિંદના શાહી લલિયન ખંડિયો હતો તેથી આ બનાવે ભીનમાલના સામ્રાજ્યને અસર ન પહોંચાડી. રાષ્ટ્રકૂટ રાજા કૃષ્ણ ૨ જાનાં દેવલી અને નવસારી દાનપત્રોમાંને નિર્દેશ ઈ.સ. ૯૦૦ ની આસપાસને છે. એમાં એણે ગુર્જરોને ભયભીત કર્યાનું, લાટને ગર્વ વિદ્યાર્થીનું અને સમુદ્રકાંઠાના લોકોની ઊંઘ હરામ કર્યાનું જણાવવામાં આવ્યું છે. ગુજરો સાથેની એની લડાઈઓને વર્ષાઋતુનાં તોફાન સાથે સરખાવવામાં આવી છે, એ એવું સૂચવે છે કે એ બે સામ્રાજ્યના સંબંધ શત્રુતાભર્યા રહ્યા, પણ એમાંનું એકેય બીજા પર સરસાઈ મેળવી શકતું ન હતું. ઈગ્ન ખુદદિબા(ઈ. સ. ૯૧૨)નું નિવેદન એ જ સમયનું છે. એ એવું છે કે જુને રાજા હિંદના રાજાઓમાં દરજજાની દૃષ્ટિએ ચોથો હતો અને એના રાજ્યમાં તાતારના દરહમ વપરાતા હતા. આમાંના બીજા મુદા વિશે એ નોંધપાત્ર છે કે ઉપકેશગચ્છની પટ્ટાવલી એક વાર્તા આપે છે, જે ગયા સિક્કાઓને સ્પષ્ટ રીતે ભીનમાલ સાથે જોડે છે. વઢવાણના ચાપ રાજા ધરણવરાહનું ઈ. સ. ૯૧૪ નું દાનપત્ર એના સમ્રાટ મહીપાલનું નામ આપે છે, જેને, અગાઉ દર્શાવાયું તેમ, કર્ણાટકના રાજા નરસિંહે હરાવેલા મહીપાલ તરીકે ઓળખવો જોઈએ. વઢવાણમાં ચાપોનું ખંડિયું રાજ્ય હતું એ હકીક્તમાંથી સૂચિત થાય છે કે અણહિલવાડ પણ આવું જ હતું. આપણે ખરેખર એવું તારવીએ કે આખા ચાવડાકાલ દરમ્યાન અણહિલવાડ એ ભીનમાલનું માત્ર ખંડિયું હતું, જે હકીક્ત ચાવડા ઈતિહાસના ગૂંચવાડાઓ અને વિરોધોનો ખુલાસો કરે છે. રાષ્ટ્રકૂટ રાજા કૃષ્ણ ૩ જાના ઈ. સ. ૯૪૦ ના દાનપત્રમાં રાજાની દક્ષિણની છતને કાલંજર અને ચિત્રકૂટની આશા ગુજેરેના હૃદયમાંથી કાઢી મૂકતી નિરૂપે છે. આ સમયે કાલંજર મધ્ય ભારતના કલયુરિઓના તાબામાં હતું અને ચિત્રકૂટ અથવા ચિતોડ મેવાડના ગેહલોતોના કબજામાં હતું. કૃષ્ણ પ્રોજેલું પદ એવું સૂચવે છે કે ગુર્જર રાજાની નજર આ બે પ્રખ્યાત કિલ્લાઓ પર હતી અને એણે કદાચ આ બે
| SR No. | 032606 |
| Book Title | Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 03 Maitrak Kal ane Anu Maitrak Kal |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri |
| Publisher | B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 590 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |