________________
૨ જુ' ]
ભીનમાલ
[૪૦૩
અજમેરથી લગભગ દશ માલ ઉત્તરપશ્ચિમે આવેલુ છે ત્યાં, ગયા અને ત્યાં તેઓએ માટું સરાવર ખાવું. તેમેને ખ્યાલ છે કે આ ગુજ રાતે પુષ્કર અથવા પાકરણમાં એક ધણુ પવિત્ર શ્મશાનગૃહ છે અને સાવિત્રી અથવા બ્રહ્માની પત્ની એ ગુજર કન્યા હતી.
પણ અગ્રણી ગુર્જરીએ ક્ષત્રિય અગર રાજપૂત બનતાં પેાતાનું જાતિનામ છેડી દીધું, તેથી સ્વાભાવિક રીતે ભાટા ગુજરાને રાજ્યકર્તા જાતિ તરીકે જાણતા નથી. તેઓ કહે છે કે સામાન્ય (ordinary) ગુજ રા અને રબારીએ એક જ છે, અને મેટા ગુજરા, જેમાં કૃષ્ણ થયા તે, રજપૂતા છે. ભાટા એનાથી આગળ કહે છે કે સામપુરા, જે પુષ્કર (અજમેરથી ઉત્તરે આવેલ પાકરણ) નજીક રહે છે અને જે એકલા સવ સુશેાલનાત્મક રેખાંકનેાનાં નામ જાણનાર સત્તમ
સ્થપતિ છે તે, ગુજરામાંથી ઊતરી આવ્યા છે અને મૂળ શ્રીમાલના છે. ચાવડા એ ગુર્ હતા એ વાત ભાટા માન્ય રાખતા નથી. એમના મત પ્રમાણે, ચાવડા એ ભારાડે જ છે અને એ ઉત્તરપૂર્વ કાઠિયાવાડમાં આવેલા ઝાલાવાડના દાંતામાંથી ઉત્તર તરફ મારવાડમાં આવ્યા. એમના કહેવા પ્રમાણે, ચૌહાણા સાંભરથી અજમેર, અજમેરથી દિલ્હી, દિલ્હીથી જોધપુરની ઉત્તરે નાગાર, નાગારથી જોધપુર, જોધપુરથી ભીનમાલથી ત્રીસ માઈલ દક્ષિણે આવેલા ભડગાંવમાં અને ભડગાંવથી શિરાહીમાં આવ્યા. દેવરા જ્ઞાતિના એક સ્થાનિક જાગીરદારના કહેવા પ્રમાણે, ચૌહાણાનું મૂળ સ્થાન શ્રીમાલથી ચાળીસ માઈલ ઉત્તરે આવેલું ઝાલેાર હતું. તેઓ કહે છે કે અઢારમી સદીમાં સાલકીએ ઉત્તર ગુજરાતના પાટણથી ઉત્તરે પાલનપુરના હિયુમાં આવ્યા, જ્યાં આજે પણ એમની વસાહત છે, અને હિયુથી એ લેાકા ભીનમાલ ગયા.
સૂર્યમ ંદિર અને જૈને કે જેમના ગુરુઓનું સૂ જેવું સુખ હોય છે અને જે તેઓના કહેવા મુજબ ચિતાડના રાણાએ તેમેને આપેલુ છે, તેમનામાં સૂ પૂજાની રહેલી નિશાનીઓ-આ બંનેના સબંધમાં ભીનમાલમાં શેવકાનાં આટલાં બધાં (પાંત્રીસ) ધર હેાવાનું રસપ્રદ છે. આ શેવકા ઓસવાળ શ્રાવકેાના ધાર્મિક આશ્રિત છે. તે વિચિત્ર ઊંચા નાકવાળા, કુહાડી જેવા મુખવાળા, લાંબા નરમ વાળ, લાંખી દાઢી અને લાંખા થેાભિયા ધરાવતા માણસ છે.
એ મૂળે મગ બ્રાહ્મણ હતા અને હજી સૂર્યપૂજક વૈષ્ણવ છે. એમને ખ્યાલ છે કે એમની કથા ‘સૂર્ય પુરાણુ' નામના ગ્રંથમાં કહેવામાં આવી છે. ભીનમાલના શેવકા પેાતાની સેાળ શાખા હોવાનું જાણે છે, પણ તેને એ પૈકી માત્ર દસનાં નામ યાદ છેઃ અમેરી, ભીનમાલા, દેવરા, હીરગેાટા, કુવારા,
