________________
૨જુ]. ભીનમાલ
[૪૦૧ પ્રમાણે કૃમિઓથી અને બીજા વૃત્તાંત પ્રમાણે કાઢથી પીડાતો શ્રીપુંજ નામને રાજા નગરની દક્ષિણે આવેલા બ્રહ્મકુંઠમાં આવ્યો અને નીરોગ થય. આભારવશ હદયે શ્રીપુજે બ્રાહ્મણોને એકઠા કર્યા અને શ્રીમાલનો જીર્ણોદ્ધાર કર્યો, અને બ્રહ્મકુંડ આગળ ચંડીશ મહાદેવનું મંદિર બંધાવ્યું. જ્યારે સિંધી બ્રાહ્મણેએ સાંભળ્યું કે શ્રીમાલના બ્રાહ્મણે તેઓના મૂળ નગરમાં પાછા ગયા છે અને સમૃદ્ધ થઈ રહ્યા છે, ત્યારે એમણે ફરીથી ઉંમરલાયક કન્યાઓને ઉપાડી જવા સારિકાને મોકલી. એક કન્યાએ, જ્યારે એને ઉપાડી જવામાં આવતી હતી ત્યારે પોતાનાં કુલદેવીને બોલાવ્યાં અને સારિકા એ જગ્યાએ જાદુથી જડાઈ ગઈ રાજા શ્રીપુંજ આવી પહોંચ્યો અને બાણથી સારિકાને મારવાની તૈયારીમાં હતો, એટલામાં સારિકાએ કહ્યું કે મને મારશે નહિ, મારા ખોરાક માટે કંઈક વ્યવસ્થા કરો ને હવેથી હું તમારા બ્રાહ્મણની રક્ષા કરીશ. રાજાએ એને પૂછયું : તારે શું જોઈએ ? સારિકાએ કહ્યું કે તમારા બ્રાહ્મણો એમના લગ્નપ્રસંગે મારા માનમાં જમણ આપે અને એમની કન્યાઓને કોરાં વસ્ત્રો પહેરાવીને પરણાવે. જે બ્રાહ્મણો આ બે નિયમ પાળે તો હું એમનું રક્ષણ કરીશ. રાજા કબૂલ થયો અને સારિકાને જવાની છૂટ આપી, પણ સારિકા હાલી શકી નહિ. રાજાને અચંબો થયે, એટલામાં કન્યાનાં કુળદેવી દેખાયાં અને રાજાને કહ્યું કે રાક્ષસીને મેં જડી દીધી છે. રાજાએ કહ્યું કે બરાબર છે, તમે જ ખરાં રક્ષક છે, પણ સારિકા હવે પ્રતિકૂળ નથી માટે એને છેડે. આ થતાં સારિકા સિંધ તરફ પલાયન થઈ. અને શ્રીમાલ અને જોધપુર એ બંનેના લેકે હજી એમની કન્યાએને કેરાં વસ્ત્રોમાં પરણાવે છે. જે બ્રાહ્મણ કન્યાઓને સારિકા લઈ ગઈ હતી તેઓને પાતાળના અધિપતિ કંકલ નાગના તાબામાં રાખી હતી. બ્રાહ્મણોએ આ શોધી કાઢયું અને બ્રાહ્મણો શ્રાદ્ધની શરૂઆતમાં નાગેને પૂજે એ શરતે કંકલે કન્યાઓ પાછી આપવાનું સ્વીકાર્યું. એ સમયથી શ્રીમાળી શ્રાદ્ધવિધિ કરતી વખતે નાગની મૂર્તિ સ્થાપે છે. નાગસ્વામી અથવા સૂર્યમંદિરનું નિર્માણ, બ્રહ્મકુંડ પાસે આવેલા ચંડીશ મહાદેવનું મંદિર અને જૈકેપ સરોવરના નિર્માણ અંગેની બીજી દંતકથાઓ ઉપર આપવામાં આવી છે. સ્થાનિક અનુશ્રુતિઓએ જાળવી રાખેલા સમયનિર્દેશ પ્રમાણે સં. ૨૨૨(ઈ. સ. ૧૬૬)માં સૂર્યનું પહેલું મંદિર બંધાયું, સં. ૨૬૫(ઈ. સ. ૨૦૯)માં શહેર ઉપર વિઘાતક આક્રમણ થયું, સં. ૪૯૪(ઈ. સ. ૪૩૮)માં રાક્ષસે એને બીજી વાર ભાંગ્યું, સં. ૭૦૦ (ઈ. સ. ૬૪૪)માં એ ફરી વાર બંધાયું, સં. ૯૦૦(ઈ. સ. ૮૪૪)માં એને
ઈ-૩-૨૬
