________________
૨ જુ]
ભીનમાલ
[૩૯૯
જે રાજાને કોઈ સેવક નજીકમાં હેય તે ભલે એ સાંભળે. જે દરવાજાના સાપના દર ઉપર ઊકળતું તેલ રેડવામાં આવે તો સાપ મરી જશે અને મોટા ખજાને મળશે.” રાજાના રસાલામાં રહેલો એક હોશિયાર કાયસ્થ નજીક હતો તેણે આની નેંધ લીધી. એણે કીર વૃક્ષ અને એની નીચે ઊગતી લતાને શોધી કાઢી, એણે દવા તૌયાર કરી રાજાને આપી. અંદરના સાપના અમળાટને લીધે રાજાને એટલી બધી વેદના ઊપડી કે એણે કાયસ્થને મારી નાખવાનો હુકમ કર્યો. તરત જ રાજા માંદે પડ્યો અને મૃત સાપ એના મેંમાંથી બહાર ફેંકાઈ ગયો. મૃત કાયસ્થ માટે રાજાએ ખૂબ વિલાપ કર્યો. એણે કહ્યું કે આટલા હેશિયાર માણસે બીજી પણ નેંધ કરી હશે. એમણે કાયસ્થની નોંધપોથી તપાસી, દર ઉપર ઊકળતું તેલ રેડયું, દરવાજાના સાપને માર્યો અને ખજાન મેળવ્યો. કાયસ્થ અને બંને સપને પ્રસન્ન કરવા માટે બ્રાહ્મણોને જમાડવામાં લાખો રૂપિયા વાપરવામાં આવ્યા. બાકીના ધન વડે સૂર્યનું એક ભવ્ય મંદિર બંધાવ્યું અને મૂર્તિની વિધિપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી. ઉપરના નવ માળ પાછળથી વિશ્વકર્માએ ઉમેર્યા. દંતકથાઓ
ભીનમાલની દંતકથાઓ, લગભગ ૪૦૦ વર્ષ પ્રાચીન મનાતી કૃતિ રકંદપુરાણના શ્રીમાલમાહામ્યમાં સંગ્રહાઈ છે. આ માહામ્ય પ્રમાણે પ્રત્યેક યુગમાં આ શહેર જુદા જુદા નામથી ઓળખાયું છે. એ સત્યયુગમાં શ્રીમાલ, રેતાયુગમાં રતનમાલ, દ્વાપરયુગમાં પુષ્પમાલ અને કલિયુગમાં ભીનમાલ હતું. સત્યયુગમાં શ્રીમાલ અગર શ્રીનગરમાં ૮૪ ચંડી, ૩૩૬ ક્ષેત્રપાલ, ૨૭ વરાહ, ૧૦૧ સૂર્ય, ૫૧ માતા, ૨૧ બૃહસ્પતિ, ૩૦૦ થી ૧૧,૦૦૦ લિંગ, ૮૮,૦૦૦ ઋષિ, ૯૯૯ કૂવા અને તળાવો, ૩રૂ કરેડ તીર્થ હતાં. પહેલાં ભીનમાલના મેદાનની જગ્યાએ સમુદ્ર હતું, ભૃગુઋષિએ સૂર્યને બોલાવ્યા અને એમણે પાણી સૂકવી નાખી ત્યાં જમીન બનાવી. પછી ભૃગુએ એક આશ્રમ સ્થાએ અને કશ્યપ, અત્રિ, ભરદ્વાજ, ગૌતમ, જમદગ્નિ, વિશ્વામિત્ર અને વસિષ્ઠ આબુથી ભગુની મુલાકાતે આવ્યા. ભૃગુના આશ્રમથી ઉત્તરે આવેલ પ્રદેશ ગૌતમને ગમે અને એમણે ત્રિમ્બકેશ્વરને પ્રાર્થના કરી કે આ ધામમાં બધાં તીર્થોની પવિત્રતા એકઠી થાય અને પોતે તેમજ પોતાની પત્ની અહલ્યા ત્યાં સુખેથી રહે.
ભગવાને ઋષિની પ્રાર્થના કબૂલ રાખી. એક સરોવર નિયું અને એના મધ્યમાં એક દીપ ઊંચે આવ્યું, જેના પર ગૌતમે પિતાને આશ્રમ બાંધે,
