________________
ભીનમાલ
૨ નું !
[૩૯૭-. ઊઠા છાઘવાળો બારી-ઝરૂખો છે, અને કદાવર સ્તો છે. સ્તંભના છ ફૂટ ઊંચા મુખ્ય ભાગ ત્રણ ખંડોમાં છેઃ ચેરસ, અષ્ટકોણ અને ગોળ, ને એની દિચક્રાકાર શિરાવટીઓ પર છીછરા પ્રતિ-કેણવાળા ઘૂમટને ટેકવતા બૅકેટ છે. એ માર્ગ ૩ ફૂટ ઊંચા બાજુના થાંભલાવાળા અને ૩ ફૂટ પહેળા સમૃદ્ધ ગોખલાથી, સુશોભિત છે. મંડપની પશ્ચિમ બાજુએ મંડપના બે વચલા થાંભલા અને, ઉપર નોંધ્યું તેમ, ઉત્તર ખૂણને થાંભલે મોજૂદ છે. મંડપના પશ્ચિમ બાજુના બે થાંભલાઓથી લગભગ ત્રણ ફૂટ પશ્ચિમે, બીજા બે થાંભલા ગર્ભગૃહના ઘૂમટવાળા અંતરાલને ટેકે આપે છે. ભરપૂર કોતરેલા બાજુના થાંભલા, ચામરધારિણીઓ સાથેની દેવી, અને ગર્ભગૃહના દ્વારનું ઉત્તરાંગ મોજૂદ છે, પણ ગર્ભગૃહને ખુલ્લો રસ, ખડ ઉપરથી સાવ ખુલ્લો છે. ગર્ભગૃહની દક્ષિણે, શિખરની દક્ષિણ બાજુનો સમગ્ર ભાગ, એ બાજુને પ્રદક્ષિણમાર્ગ અને મંદિરની બહારની દીવાલ, આ બધું નાશ પામ્યું છે. ઉત્તર બાજુને પ્રમાણમાં ઘણું ઓછું નુકસાન થયું છે. પીળા અને લાલ ટ્રેપનાં દળદાર ગચિયાં, જે ઊંડા કંડારેલા ગોળાગ લતાના સમતલ. પટ્ટાઓમાં બાંધેલા શિખરના પાયારૂપે હતાં તે, ઉત્તર દીવાલની વચમાં તંભિકાઓ. સાથે આગળ પડતા પરિકરવાળો ગોખલો, સાદા ટૂંપની દીવાલવાળો અને આરપાર ગોઠવેલી છૂટક શિલાઓનાં છાવણવાળો પ્રદક્ષિણા પથ અને બૅકેટની શિરાવટી ધરાવતા સ્તંભોવાળી અને એની વચમાં સફેદ આરસની ઊંડી કંડારેલી અને થાંભલાવાળી બહાર પડતી બારીવાળી મંદિરની બહારની દીવાલ મોજૂદ છે. પ્રદક્ષિણ-પથ અને મંદિરની બહારની દીવાલ ઉત્તરપશ્ચિમ ખૂણામાં સમાપ્ત થાય છે. પશ્ચિમની બહારની દીવાલની તમામ નિશાની ચાલી ગઈ છે. મંદિરના સ્તંભ ભારે અને ઘાટીલા છે. તેઓને રમણીય રીતે ખંડિત રેખાઓ, કુંભીઓ, ચોક, અષ્ટભુજ પદા, ષોડશભુજ પટ્ટા, ગોળ પટ્ટો અને કીર્તિમુખને સાંકડે પટ્ટો. છે. એની શિરાવતી બેવડા ચક્રને આકાર ધરાવે છે અને એ ચક્રેની ઉપર આગળ પડતા બ્રેકેટ છે, જે દરેકને છેડે, છાવણને ટેકવતા, બેઠેલા ચતુર્ભુજ નર કે નારીની મનુષ્યાકૃતિ છે. મધ્યના ઘૂમટના છ સ્તંભ બાકીના સ્તંભોને મળતા. છે, સિવાય કે ષડશભુજ પટ્ટાની જગ્યાએ અંદરની બાજુને કુંભનો ઘાટ આપવામાં આવ્યો છે, જેના મુખમાંથી સમૃદ્ધ પત્રાવલીઓ લટકે છે અને જે ઈશુ ઉપર ટેકવેલા છે. છાવણ ઉપરના ઈટરી થર દર્શાવે છે કે વચલા ઘૂમટની અને પૂર્વના પ્રવેશમંડપની ઉપર શિખર ઉપરાંત કાઈ ઈમારત હતી, પરંતુ એની કેઈ નિશાની હાલ બતાવી શકાતી નથી.
