Page Text
________________
૨ જુ]
ભીનમાલ
[૨૮૦
આવેલું છે. સં. ૧૮૦૦(ઈ. સ. ૧૭૪૪)ને અભિલેખ જણાવે છે કે આ વંડે એ નૌલાખેશ્વરના પ્રાચીન મંદિરનું સ્થાન દર્શાવે છે. નૌલાખેશ્વર મંદિરથી પૂર્વે આશરે ૫૦ વાર પર, આશરે ૧૨ ફૂટ ઊંચી ભીતિવાળો લગભગ ૭૫ વાર ચોરસ ઈટને વિશાળ વંડો છે અને એને તરંગાકાર કિનારવાળી મુસ્લિમ શૈલીને અણીદાર કમાનવાળો દરવાજ છે. પ્રવેશતાં, ડાબી બાજુએ, જગતી પર મોટા હનુમાન છે અને ડાબી બાજુએ એનાથી આગળ ઘૂમટવાળાં મંદિરમાં ગણપતિ અને માતા છે. દક્ષિણે થોડાં કદમ પર બ્રહ્મકુંડ છે. એની પશ્ચિમે અને ઉત્તરે સીધાં પગથિયાં છે, પૂર્વે અણઘડ પથ્થરે અને ઈટની દીવાલ છે અને દક્ષિણે એક ગોળ કૂવે છે. કુંડની દીવાલે અને પગથિયાં હિંદુ મંદિરમાંથી અથવા કુંડનાં પૂર્વકાલીન સુશોભનમાંથી લીધેલા પથ્થરો વડે સમરાવવામાં આવેલાં છે. એમાંનાં કેટલાંક પર માતાઓની સારી સમરાવેલી જૂની મૂર્તિઓ છે. કથા એવી છે કે સોમ, એક વૃત્તાંત પ્રમાણે સૂર્યમંદિરનું નિર્માતા, બીજા વૃત્તાંત પ્રમાણે શ્રીમાલનો પુનર્નિર્માતા, કોઢના નિવારણની શોધમાં ભટકતો શ્રીમાલના દક્ષિણ દરવાજે આવ્યો. ખસથી પીડાતો સામનો કૂતરે અદશ્ય થ અને થોડી જ વારમાં નીરોગી અને સ્વચ્છ થઈ ને આવ્યું. રાજા કૂતરાનાં પગલાં બ્રહ્મકુંડ તરફ જતાં જઈને પોતે એમાં નાહ્યો અને રોગમુક્ત થયે. કૃતજ્ઞ ભાવે એણે કુંડને ફરતી પાકી દીવાલ ચણવી. કુંડની દક્ષિણે જમણી બાજુએ ભેંયરામાં પાતાલેશ્વરનું લિંગ છે અને લિંગની દક્ષિણે ચંડીદેવીનું નાનું ઘૂમટવાળું મંદિર છે. ડાબી બાજુએ, નાના ઈંટરી વડાની પૂર્વ બાજુએ, રુદ્રાક્ષની માળાઓ વડે લટકાવેલું સર્પ ફણાવાળું ચંડેશ્વર નામે લિંગ છે. ચંડેશ્વરના મંદિરની આગળ એક નાનો કતરેલે પથ્થર છે, જેના મથાળે ગાય ને વાછરડું છે અને જેમાં શ્રીમાળી બ્રાહ્મણને આપેલું ભૂમિદાન નોંધેલું છે. બ્રહ્મકુંડથી ઉત્તરપૂર્વે આશરે ૪૦ વારના અંતરે, હવે લક્ષ્મીથલ અથવા લક્ષ્મીના સ્થલ તરીકે ઓળખાતા, ઈટ અને માટીનો મોટો આડોઅવળો પથરાયેલે ઢગલે છે. સ્થાનિક દંતકથા પ્રમાણે, એક બ્રાહ્મણ, જેને એની ભક્તિના બદલામાં લક્ષ્મીએ અઢળક ધન આપ્યું. તેણે બંધાવેલા લક્ષ્મીના મંદિરનું આ સ્થાન છે. દક્ષિણપૂર્વે આવેલ ખાડો ખંડાલિયા કુંડ' તરીકે ઓળખાય છે. આશરે ૫૦ વાર દક્ષિણપૂર્વે નાના વંડાને છેડે જગેશ્વરનું મંદિર અને કુંડ છે. કોઈક જગે પુત્રપ્રાપ્તિના બદલામાં આ મંદિર બંધાવ્યું હતું, તેના નામ પરથી “જગેશ્વર' નામ પડયું હોવાનું કહેવાય છે. કેટલાક જૂના કતરેલા અને ઘડેલા પથ્થર આ મંદિરની દીવાલોમાં ચણવામાં આવ્યા છે. દક્ષિણપૂર્વે એનાથી આગળ આશરે ૭૫ વારના અંતરે ઈ ના ઢગલાથી ખરબચડો બનેલ એક મોટો વિસ્તાર પ્રાચીન વિદ્યાશાલાનું કે સંસ્કૃત વિદ્યાલયનું સ્થાન હોવાનું
| SR No. | 032606 |
| Book Title | Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 03 Maitrak Kal ane Anu Maitrak Kal |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri |
| Publisher | B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 590 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |