________________
૨૮૭).
ચૈત્રક કાલ અને અનુ-ત્રક કાલ
[પરિ. ચામડું કેળવનાર ખાટકી ૧; સર્ગ, ભીલ સંદેશવાહકો ૧; ભીલ ૧૨૦; તીરગરો એટલે તીર બનાવનારા ૫; બાંબિયા-ચમારોના પુરોહિત ગોરાડા (ગરોડા) ૨; બેબિયા, શબ્દાથે વણકરે, હવે અમારો ૪૦; વાઘરિયાહીજડા ૧; મિરાશીઓ-મુસલમાન ઢેલીઓ, મહેતરો અથવા વાળનારા ૧. વસ્તુએ-શહેરમાંની
શહેરની અંદર જોવાલાયક વસ્તુઓ છેડી છે. પારસનાથનાં ચાર મંદિર કાં અર્વાચીન છે અથવા અર્વાચીન સમારકામથી ફેરફાર પામેલાં છે. શહેરની પૂર્વમાં આવેલા બરાગી અથવા વરાહના મંદિરની દક્ષિણે આવેલા આરામગૃહને સફેદ આરસના થાંભલા છે. તેના પર કોતરેલા અગિયારમી અને તેરમી સદીના અભિલેખ દર્શાવે છે કે દક્ષિણ દરવાજા અથવા અર્વાચીન ગુજરાત દરવાજાથી પૂર્વે આશરે ૮૦ વાર પર આવેલા ટીંબા પરના જગસ્વામી અથવા સૂર્યના ખંડિત મંદિરમાંથી આ થાંભલા આણેલા છે. શહેરના પશ્ચિમ ભાગમાં, જૂના મહાલક્ષ્મી મંદિરના વંડાની ભીંતને અડીને, સફેદ આરસના એક થાંભલાને ભાગ પડેલો છે, તેના પર સં. ૧૩૪૨(ઈ. સ. ૧૨૮૬)નો અભિલેખ છે. આ થાંભલો પણ દેખીતી રીતે એ જ ખંડિત સૂર્યમંદિરમાંથી આણવામાં આવેલ છે. ટીંબાના દક્ષિણ છેડે કચેરીનાં ખંડેરોમાં માત્ર એક જ જોવાલાયક વસ્તુ છે. એ છે માતાનું એક નાનું મંદિર, જેમાં બે સર્પ માતાના આસનને ટેકવે છે અને એના ઉપર આધુનિક અક્ષરમાં રાઠોડની કુલદેવી ‘નાગાણે એવા શબ્દ કતરેલા છે. વસ્તુઓ-આસપાસની
ભીનમાલમાં જોવાલાયક મુખ્ય વસ્તુ શહેરની દક્ષિણે નજીકના ટીંબા પર આવેલું જીણું સૂર્યમંદિર છે. આ મંદિર અને એના અભિલેખોની વિગતો નીચે આપવામાં આવી છે. સૂર્યમંદિરની પશ્ચિમે આશરે પચાસ વારના અંતરે ગુજરાત દરવાજા તરીકે ઓળખાતા દરવાજાના અવશેષ છે. આ આધુનિક નામ પરથી અને એની પાસે પડેલાં સૂર્યમંદિરનાં સફેદ સંગેમરમરનાં ચોસલાઓ પરથી ઘણું સંભવિત છે કે દરવાજે મુસલમાન કાલ અથવા ૧૮ મી સદીના રાઠેઠ કાલથી વધારે જૂને નથી. દરવાજાની પશ્ચિમ બાજુની નજીક એ ઈટરી બાંધકામ સાથે મિશ્ર થયેલા ઘણું જૂના પથ્થરવાળી ખારી વાવ છે. ગુજરાત દરવાજાની દક્ષિણે લગભગ એક વારને અંતરે ૧૬૪૮ વાર લાંબા પહોળા અને ઢાલરૂપ પાળીની ટોચવાળા નવ ફૂટ ઊંચા ઈઝેરી દીવાલના વંડામાં મહાદેવ નૌલાખેશ્વરનું મંદિર
