________________
૩૨૮]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ કુંડના ચાર ખૂણે આવેલાં ચાર નાનાં મંદિર ૨૧૫ રચના પરત્વે મંદિર નં. ૩ અને ૫ સાથે સામ્ય ધરાવે છે.
આ મંદિર પૈકી મંદિર નં. ૭ સિવાયનાં બાકીનાં બીજાં મંદિર કદમાં નાનાં છે અને એ ચેરસ કે લંબચોરસ ગર્ભગૃહ અને એની આગળ આવેલ એવા જ ઘાટની શૃંગારચોકી કે અર્ધમંડપનાં બનેલાં છે. તલદર્શન પરત્વે તેઓની દીવાલો ભક પ્રતિથિના નિર્ગમેથી અંકિત છે, પણ મદિર નં. ૨ ની દીવાલ સાવ સાદી છે. એમાં કોઈ નિર્ગમ નથી. મંદિર નં. ૩ના પ્રતિથિની રચના ભીંતા-સ્તંભો જેવી છે. તેઓના મથાળે હરિગ્રહણક અને ચોરસ ભરણની રચના છે. ૨૧ મંદિર નં. ૨ ની ઉપરના સૂપકાર છાવણમાંને ચંદ્રશાલાથી અંકિત સૌથી નીચલા થર સિવાયને ઉપરને તમામ ભાગ નાશ પામે છે. ૧૭
રોડા મદિરસમૂહની શૃંગારકીઓ પરનાં ફાંસના-છાવણ ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવી રચનાવાળાં છે. આ છાવણની આગળની રથિકામાંનાં ફૂરસેનક મૂર્તિશિલ્પોથી અલંકૃત કરેલાં છે. ૨૧૮ વળી મદિર ન. ૭ ના પરનું ફાંસના-છાવણ તેરા અને ચેઝરલાના સૈત્યગૃહ તથા આસિયાના હરિહર મંદિર નં. ૧ સાથે રચનાબાબતમાં સામ્ય ધરાવે છે. ૧૯ એમ છતાં ચંદ્રશાલાના છાવણના થર પરનાં સુશોભન એને અભિનવ ઘાટ બક્ષે છે.
આ મંદિરો પૈકી કઈમાં અભિલેખ નથી અને તેથી તેઓનો સમય આ કાલનાં અન્ય મદિરની માફક માત્ર રચના અને કોતરણીની શૈલીના આધારે જ નક્કી થઈ શકે. સાતમીથી નવમી સદી સુધીમાં ભારતવર્ષમાં અન્ય સ્થળે બંધાયેલાં મંદિરે સાથે રચના પર આ મંદિર સામ્ય ધરાવે છે. વળી સૌરાષ્ટ્રનાં ઘૂમલી, પાછતર, મિયાણી, વિસાવાડા વગેરે સ્થળોએ આવેલાં મંદિરો સાથેનું તેઓનું રચનાસામ્ય પણ આ મંદિર સમૂહ આઠમી સદીના પૂર્વાર્ધને હેવાનું સૂચવે છે. ૨૧એ
મંદિર નં. ૨ નું શિખર ફસાકાર છે, જ્યારે બાકીનાં બધાં મંદિરનાં શિખર એકાંડી રેખાન્વિત શિખરશૈલીનાં છે. આ મંદિરના શિખર પ્રાફસોલંકી કાલનાં છાઘાન્વિત સૂપકાર ઘાટનાં શિખરો પછીના ચૌલુક્યકાલના પ્રારંભના સળગ ઉભડક વળાંકવાળાં રેખાન્વિત શિખરોની શૈલીની વચગાળાની અવસ્થા દર્શાવે છે. શિખર પરની જાલક–ભાત સૂત્રાપાડા, પાછતર અને ધ્રાસણવેલનાં મંદિરોનાં શિખરની જાલક-ભાત કરતાં સુવિકસિત છે.
આ તમામ મંદિરની દીવાલે એના પર આવેલા સુશોભિત ગવાક્ષે સિવાય સાદી છે. આ મંદિરની પીઠમાં ભીટ, જાકુંભ અને પદિકા (સાદી અથવા
