________________
૩૨૬ ]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[34.
તારણુ પ્રગટતું દર્શાવ્યું છે. મંડપ અને પ્રદક્ષિણાપથનું છાવણ સપાટ છે. ગર્ભગૃહ પુરના શિખર પરની જાલક-ભાત ઉઠાવદાર અને સુરેખ છે. આ મંદિર સૂત્રાપાડાના સમય આસપાસનું છે. ૨૦૬
પાછતરનું સૂર્યમ ંદિર ( પટ્ટ ૨૧, આ. ૮૧) સદેવંત સાલિંગા નામે પણ ઓળખાય છે. મૂળમાં આ મંદિર સાંધાર પ્રકારનું હતું, પર ંતુ એના પ્રદક્ષિણાપથ અને મંડપ નાશ પામ્યા છે. ગર્ભગૃહની સૂર્યમૂર્તિને જૂનાગઢ મ્યુઝિયમમાં ખસેડવામાં આવી છે. રેખાન્વિત શિખર પરના ચંદ્રશાલાનાં સુશેાભનેાના થરને ભદ્ર ભાગે બે વિભાગમાં મધ્યલતાની મા વહેંચી નાંખેલ છે. કાણ પરનાં સુશાભનેાના ઘાટ પણ એ જ પ્રકારના છે, પરંતુ એમાં ચડતા ઊતરતા ક્રમે ક્રમ ગાઠવીને વૈવિધ્ય આપ્યું છે. શિખર પરની સુશાલન–શૈલીના વિકાસ આ મંદિર સૂત્રાપાડા પછીનું—આઠમી સદીના પૂર્વાર્ધનું હોવાના સ ંકેત કરે છે.૨૦૭
(૨) કેટલાંક "દિશનાં રેખાન્વિત શિખરોમાં સમતલ થરા આછી કાતરણીને લઈને ભરચક લાગે છે ને એ થામાં બધે જાલક નામે ભાતની કાતરણી પણ જોવામાં આવે છે; દા. ત. ત્રાસણવેલ(તા. એખામડળ, જિ. જામનગર)નાં મગદેરાં નામે જાણીતાં થયેલ અને એક જ જગતી પર આવેલાં સપ્તાયતન પ્રકારનાં મંદિર( પટ્ટ ૮, આ. ૬૮; પટ્ટ ૨૩, આ. ૮૩)માં મધ્યમાં મુખ્ય મંદિર અને એને ક્રૂરતાં ખીજા છ મદિર છે. મંદિરને ફરતી ભમતી હવાના અવશેષ ઉપલબ્ધ બન્યા છે. મુખ્ય મંદિરનું તલદન ૫ ચરથ–પંચનાસિક છે. એના વેદીબંધની ઉપર મંડાવરની દીવાલેાના મથાળે રેખાન્વિત ભાતીગર શિખરની રચના છે. મંડપ પરનું છાવણુ તથા શુકનાસ નાશ પામ્યાં છે, પણ મંડપના ભદ્રક સ્તંભ અને એના પરના પાટડા અવશેષરૂપે સલામત છે.
મુખ્ય મંદિરની આજુબાજુનાં છ મંદિશમાંનું એક ઉત્તરાભિમુખ મંદિર સપ્તમાતૃકાનુ હાય એમ એની સચવાઈ રહેલી પીઠિકા પરથી જણાય છે.
શિખર પરની ચંદ્રશાલાની ભાત સૂત્રાપાડા કરતાં વિકસિત સ્વરૂપની, પરંતુ રાડા મંદિસમૂહના શિખર પરની ભાત કરતાં એછી ઉડાવદાર હોવાને કારણે આ મંદિર ઈસુની આઠમી સદીના ઉત્તરાનું હાવાની ધારણા છે.૨૦૮
ધ્રાસવેલના ભગદેરાની રેખાન્વિત શિખર-રચના સાથે પંચરથ તલદનનાં ખીજાં મંદિશમાં મિયાણીનુ મ ંદિર ન. ૨, ધૂમલીનુ ગણેશમંદિર અને નંદીશ્વરના મંદિર નં. ૪ નેા સમાવેશ થાય છે. મિયાણી મંદિર નં. ૨(૫ટ્ટ ૨૪, આ. ૮૪)ના ગર્ભગૃહના વેદીબંધ ભગદેરા કરતાં નાજુક છે. વેદીબંધ પરની
ડેડ
