________________
૧૫૩]
સ્થાપત્યકીય સ્મારકા
[૩૦૭
દીવાલમાંના ગવાક્ષેામાંની મૂર્તિએ પૈકી એક મૂર્તિ રામ કે સૂર્યની જણાય છે. ૧૨૪ બાકીની કાંતા ધસાઈ ગઈ છે યા ગુમ થયેલી છે. આમ આ મંદિરની સેવ્ય પ્રતિમાની માહિતી કાઈ પણ રીતે ઉપલબ્ધ થતી નથી.
મંદિરની જગતી તલદર્શન(પટ્ટ ૭, આ. ૫૮)માં અનેક નિગમે વડે અને ઊર્ધ્વદર્શીનમાં વિવિધ થરો વડે અંકિત કરેલી હતી. એને વિસ્તાર (૬૩’–૪' × ૬ ૩'-૪'' = ૧૯-૫ × ૧૯૫ મી.) સમચારસ છે. પૂર્વ તરફના વિસ્તૃત નિગમ સાથે એની લંબાઈ ૮૪–૪' (૨૫-૯ મી.) થાય છે.૧૨૫ જગતીની ઊંચાઈ ૧૧’-૭” (૩.૩ મી.) છે અને એમાં નીચેથી ઉપર જતાં અનુક્રમે નાનામેાટા, સાદા તથા અલંકૃત ૨૬ થરાનુ આયેાજન થયેલું હતું તથા એમાં યેાજેલા ગવાક્ષામાં મૂર્તિ શિલ્પ મૂકેલાં હતાં.૧૨૬ આ જગતીને ઘણાખરા ભાગ નષ્ટ થયા છે, એમ છતાં ઉપલબ્ધ અવશેષાના આધારે સ્પષ્ટ જણાય છે કે જગતીની ચારે બાજુએ મૂળ રેખાથી બહાર નીકળતા સાત નિગમ આવેલા હતા. ૧૨૭
જગતીની મધ્યના થર નાના કદનાં મ ંદિરના આભાસ નિપજાવતાં તેારણા અને સ્તંભિકામ`ડિત ગવાક્ષેા વડે અલ કૃત કરેલા હતા. આ ગવાક્ષાના મથાળે ચંદ્રશાલાનાં સુશાભન હતાં અને ગવાક્ષેામાં અનેકવિધ મૂર્તિશિલ્પ મૂકેલાં હતાં. આ જગતીના પૂર્વ તરફના મધ્ય નિકારાની ઉત્તર-દક્ષિણે સેાપાનશ્રેણી હતી તેવી જ રીતે આ બાજુએ મધ્યવર્તી સેાપાનશ્રેણી પણ હતી, જે જગતી પરની પીઠના મથાળા સુધી પહોંચતી.
જગતી પર આવેલ પીઠને—પૂર્વ બાજુના મધ્ય નિકારા સિવાયને—વિસ્તાર ૪૧’–૪' ×૪૧–૪” (લગભગ ૧૨×૧૨મી.) છે. એની ત્રણ બાજુએ મધ્યમાં ભદ્ર અને પ્રતિરથના નિ`મ છે. ક્રાણુના ભાગ પણ ભદ્ર અને પ્રતિરથના નિગમાથી સુશેાભિત કરેલા છે. પીઠનું તલદર્શન આમ ત્રિનાસિક બની રહે છે. જગતીની માફક પીઠાઘ્યમાં પશુ અનેક સમતલ સાદા અલંકૃત થાની રચના છે.૧૨૮ તેઓમાં મધ્ય થર ગવાક્ષમ ંડિત શિìાથી વિભૂષિત છે. આમાંનાં ધણાંખરાં શિલ્પ કાંતા લુપ્ત થયાં છે અથવા તે અવશેષરૂપ જળવાઈ રહ્યાં છે. એ એટલાં બધાં ધસાઈ ગયેલાં છે કે ઓળખી શકાતાં નથી. ૧૨૯
પીઠ પર પ્રદક્ષિણાપથની જે ખાદ્ય દીવાલ આવેલી હતી તે નાશ પામી છે, પરંતુ ગર્ભ ગૃહની દીવાલના મથાળા તરફ લગભગ ૧૪ ફૂટ (૪ મી.) ઊંચાઈ એ આવેલાં સળંગ ખાકારાંની રચનાથી સ્પષ્ટ સૂચવાય છે કે ભગૃહની ચેાતરફ પથ્થરની છાટા વડે ઢાંકેલા પ્રદક્ષિણાપથ આવેલા હતા. આ પ્રદક્ષિણાપથની દીવાલ તથા એના પરની છત લુપ્ત થઈ ગયાં છે.
