________________
૨૭૬]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ હતાં તેઓને હવે નિષેધ થયે અને તેઓને ઠેકાણે અહુરમઝૂદની આજ્ઞા ઉપાડનાર ફિરસ્તાઓ આવ્યા. સૈકાઓ પછી પાછી પ્રકૃતિપૂજા શરૂ થઈ. જોકે હવે પ્રકૃતિનાં સ્વરૂપ દે નહિ, પણ ફિરસ્તાઓ જ રહ્યા અને પૂજા તે માત્ર એક અહુરમઝદની થતી. જરથુસ્ત્ર અત્યંત દયાળુ હોવાથી એમણે પશુઓના બલિદાનની મનાઈ ફરમાવી.૭૯ જરથુસ્ત્રના શિક્ષણથી મદિરાપાનને રિવાજ પણ ત્યાજ્ય ગણવામાં આવ્યો. જરથુત્રે એક ગાથામાં વહુને(પવિત્ર મન)નો-૧ સંદેશ સંભળાવી શુદ્ધ વિચાર, વાચા અને વર્તન દ્વારા સમસ્ત પ્રજામાં પવિત્રતાવાળું વાતાવરણ ફેલાવ્યું. જરથોસ્તીને ધર્મ અને એનું કર્તવ્ય એ છે કે એણે પ્રભુનું અનુકરણ કરી, પરોપકારી જીવન ગાળી પ્રભુમય બનવું. બીજી ગાથાનું એક મહાવાક્યર છે: સુખ તેને કે જેનાથી સુખ બીજાને.
જરથોસ્તી ધર્મ ભાવનાવાદી કરતાં વાસ્તવવાદી વિશેષ છે. જરથોસ્તી ધર્મ સમજાવે છે કે નિત્ય ઈશ્વરનું ધ્યાન ધરી જગતનાં કાર્યોમાં નિમગ્ન રહેવું અને ઈશ્વરને અમાન્ય હોય તેવું અનુચિત એક કાર્ય કરવું નહિ. જીવનમાં જે શુભ હોય તેની જોડે સહકાર કરવો, જે અનિષ્ટ હોય તેને સામનો કરે, પણ જીવન અને એની અનેક ફરજે પ્રત્યે પીઠ ફેરવી કાયરની પેઠે ભાગવું નહિ. જીવનમાં સંવાદની જરૂર છે અને કેટલીક વાર સંગ્રામની પણ આવશ્યકતા ઊભી થાય છે. પવિત્ર હૃદય અને શુદ્ધ મન સાથે અનિષ્ટને સામને કરવાથી જીવન એક કુરુક્ષેત્ર નહિ, પણ ધર્મક્ષેત્ર બની જાય છે.
જરથોસ્તી ધર્મનું ધ્યેય સુખ વૈભવ કે ભોગવિલાસ નથી, પણ સંપૂર્ણતા છે.૮૩ જેમ માનવી સંપૂર્ણતા પ્રત્યે આગળ વધે છે તેમ એ ઓછો પાપી અને વધુ પુણ્યશાળી બને છે અને છેવટે એ અહુરમઝૂદના સાંનિધ્યમાં પહોંચે છે, અને જરસ્તી ધર્મ પ્રમાણે એના આત્માને ઉદ્ધાર થાય છે.
જરથોસ્તી ધર્મ જ્ઞાન અને ભક્તિમાં માને છે, પણ સૌથી વિશેષ એ કર્મમાં શ્રદ્ધા ધરાવે છે. ખરી આવશ્યકતા છે સુકર્મની.૮૪ રસ્તી ધર્મ પ્રમાણે નિષ્કામ કર્મ અને સ્વાર્થરહિત પરોપકારથી જ અહુરમઝૂદ પ્રસન્ન થાય છે.
જરથુસ્ત્રને સંદેશ છે કે જગતમાં છે, પણ જગતના થઈ એમાં લપટાશ નહિ, પણ જલકમલવત રહી સેવા બજાવ્યા કરોઃ
જરથોસ્તી ધર્મ અપરિણીત જીવન કરતાં વિવાહિત જીવનને વધુ પસંદગી આપે છે, કેમકે વિવાહિત જીવન વધુ કુદરતી છે. જરથોસ્તી ધર્મ જીવન જેવું
