________________
૧૩ મું] ધર્મસંપ્રદાય
[૨૭૫ વંશના ક્યા રાજાએ એમને આશ્રય આપે એ બાબત હજી નક્કી થયેલી કહેવાય નહિ, અને મહાપ્રયને હાથમાં આવેલી બાજી હાલ તુરત પાછી ખેરવાઈ ગઈ લાગે છે.
ઈરાની પૂર્વજોનું ભારતવર્ષમાં આગમન થયું એની એક સીમા આપણે દેરી શકીએ છીએ. મુંબઈનજદીક આવેલી કહેરી બૌદ્ધ ગુફાઓમાં પહેલવી લેખકોતરાયા છે એ વિગત કે. આર. કામાને છે. ભાઉ દાજી તરફથી જાણવા મળી. એ લેખો ઉપરથી જણાયું કે પારસીઓનાં બે જૂથ ત્યાં બે જુદા સમયે ઉજાણી કરવા ગયાં હશે. સદ્દભાગ્યે તેઓને એ ગુફાઓમાં પોતાનાં નામ અને ઉજાણી કર્યાનાં વર્ષ કોતરવાની બુદ્ધિ સૂઝી. એ નામો ઉપરથી અને વર્ષો વન્દગર્દી આપ્યાં હોવાથી તેઓ પારસીઓ હોવા જોઈએ એમ સ્પષ્ટ થાય છે. પહેલું જૂથ ગયું એનું વર્ષ લખ્યું છે યદગદ ૩૫૬ (ઈ.સ. ૮૮૮). બીજા જૂથનું વર્ષ છે. યદગદ ૩૮૦ (ઈ.સ. ૧૦૨૨). પારસીઓએ અહીં વસવાટ કર્યો તેનાં કેટલાંક વર્ષો પછી તેઓએ હિંદુ નામ પણ રાખવા માંડ્યાં હતાં. પણ આ કોતરાયેલાં નામ તે શુદ્ધ ઈરાની છે એ ઉપરથી કહી શકાય કે એ માણસ પારસીઓ હેવા ઉપરાંત જે ઈરાની પૂર્વ સંજાણમાં આવી વસ્યા હતા અને હવે આજુબાજુ ફેલાતા હતા તેમના જ તેઓ નજદીકના વંશના હોવા જોઈએ. ત્યારે એટલું તો ફલિત થાય છે કે પારસી પૂર્વજોનું પશ્ચિમ ભારતવર્ષમાં આગમન ઈ.સ. ૮૮૮ પછી તો હોઈ શકે નહિ અને એ ઘણું કરી ઈસ્વી દસમી સદીના આરંભમાં થયું હેવું જોઈએ.
પારસીઓ જરરસ્તી ધર્મ પાળે છે. એ ધર્મના સ્થાપક જરથુસ્ત્ર (જરસ્ત) ઈરાનમાં થયા. જરથોસ્તી ધર્મ સ્થપાયા પહેલાં સૈકાઓ પર ઈરાનમાં ભારતીય-ઈરાની નામે ઓળખાતો આર્યધર્મ ફેલાયેલો હતો. એ અનેકેશ્વરવાદી હતો. આગળ જતાં એ પ્રજામાં ધાર્મિક મતફેરી ઊભી થઈ અને એક મોટું ટોળું ભારતવર્ષમાં ઊતરી આવી સિંધુ નદી પાસે વસ્યું એ કારણે એ હિજરતીઓ “સિંધુઓ” અથવા “હિંદુઓ' તરીકે ઓળખાયા. જેઓ ઈરાનમાં જ રહ્યા તેઓ ઈરાનના પાર્સ નામના એક મુખ્ય પ્રાંત ઉપરથી આગળ જતાં પારસીઓ' કહેવાયા. જરથુસ્ત્ર કયારે થઈ ગયા એ નિશ્ચિત થઈ શક્યું નથી. || જરથુસ્ત્રની સૈથી મહત્ત્વની સેવા એ એકશ્વરવાદનો એમનો સંદેશ હતો. અહુરમદ (ઈશ્વર) એક જ છે. ભારતીય-ઈરાની ધર્મમાં જે અનેક દેવદેવીઓ
