________________
૧૩ મું ] ધર્મસંપ્રદાય
[૨૬૧ રચાયો હતો એ અત્યંત નોંધપાત્ર ઘટના છે. ૨૩ શત્રુંજય અને ગિરનાર તો પ્રસિદ્ધ જૈન તીર્થ હતાં, પણ એ ઉપરાંત સ્તંભનક (થામણા), ભરકચ્છ, મોઢેરા, વઢવાણ, તારણ (તારંગા), સિંહપુર (સિહોર), ઠારવતી-દ્વારકા, શંખપુર-શંખેશ્વર, તંભતીર્થ–ખંભાત, ખેટક–ખેડા, વાયડ આદિ નાનાંમોટાં તીર્થ હતાં એમ વિવિધ ગ્રંથોમાં સેંધાયેલી અનુશ્રુતિઓ ઉપરથી જણાય છે. વલભીભંગની આગાહી થતાં વલભીનો જૈન સંધ સલામતી શોધતો મોઢેરા જઈ વસ્યા. વલભીની જૈન પ્રતિમાઓ પણ અન્ય સ્થળે લઈ જવામાં આવી. ચંદ્રપ્રભની મૂર્તિ અંબા અને ક્ષેત્રપાલની મૂતિ સાથે શિવપત્તન–પ્રભાસપાટણ ગઈ, મહાવીર સ્વામીની મૂર્તિ શ્રીમાલ પહોંચી, આદિનાથની મૂર્તિ કાસદ (કાસિંદ્રા) અને વલભીનાથની મૂર્તિ શત્રુ , અને બીજી કેટલીક મૂતિઓ હારીજ પહોંચી. આ ઉલ્લેખ બતાવે છે કે મૈત્રકકાળમાં ગુજરાતમાં અનેક જૈન કેંદ્ર સ્થપાયાં હતાં.૨૪
વલભીના વિદ્યાપીઠમાં જેમ દૂર દેશાવરથી જિજ્ઞાસુઓ વિદ્યાભ્યાસ માટે આવતા તેમ દૂરના પ્રદેશમાંથી ખાસ કરીને જૈન યાત્રાળુઓ ગુજરાતનાં જૈન તીર્થોની યાત્રાએ આવતા. અજિત અને રત્ન નામે બે કાશ્મીરવાસી શ્રેષ્ઠીઓ ઈ. સ. ૫૫૩ આસપાસ ગિરનાર તીર્થની યાત્રાએ આવ્યા હતા. ત્યાં શ્રી નેમિનાથની લેયમય મૂતિને ઓગળી જતી જોઈ એમણે બીજી પાષાણુમય મૂર્તિની ત્યાં પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી.૨૫ સમુદ્રસૂરિના શિષ્ય માનદેવસૂરિએ ગિરનાર ઉપર તપશ્ચર્યા કરીને અસ્વાથ્યને કારણે ભુલાઈ ગયેલે સૂરિમંત્ર પુનઃ પ્રાપ્ત કર્યો હતો.૨૬
અનેક પ્રભાવક જૈન આચાર્ય આ કાલમાં થઈ ગયા, પણ તેઓમાંથી ડાકને નિર્દેશ જ આ લેખની મર્યાદામાં શક્ય છે. જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણને ઉલ્લેખ તે ઉપર કર્યો છે. એમના વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય' ઉપર વૃત્તિ લખનાર કેટયાચાર્યને “પ્રભાવચરિત'ના કર્તા પ્રભાચંદ્રસૂરિએ “આચારાંગ સૂત્ર અને સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર ઉપર સંસ્કૃત ટીકાઓ રચનાર શીલાંક કે શીલાચાર્યથી અભિન્ન ગણ્યા છે. અણહિલવાડ પાટણના સ્થાપક વનરાજ ચાવડાના ગુરુ શીલગુણસૂરિ તે આ જ એ એક પ્રબળ અભિપ્રાય છે. ૨૭ આગમસૂત્રો ઉપર પ્રાકૃત ચૂર્ણિ રચનાર જિનદાસગણિ મહત્તર, ૨૮ સમદર્શ આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ, “આચારાંગ સૂત્રના “શાસ્ત્રપરિજ્ઞા' અધ્યયનના વિવરણરૂપે રચાયેલી પણ સૈકા થયાં લુપ્ત ગોવિંદનિયંતિ'ના કર્તા ગોવિંદસૂરિ, ૨૯ હારિલ વાચક,૩૦ સંસ્કૃત મહાકથા ‘ઉપમિતિભવપ્રપંચકથાના ક્ત સિદ્ધર્ષિ, પ્રભાવશાળી રાજમિત્ર આચાર્ય બપ્પભદિસરિ આદિને નિર્દેશ કરી શકાય. ઉદ્યોતનસૂરિકૃતિ પ્રાકૃત મહાકથા “કુવલય
