________________
૧૨ સુ‘]
લિપિ
( ૨૪:
મથાળે શિરારેખા કરવામાં આવે છે. સ્વરાક્ષરીમાં અ, મ અને ૩માં એ નિશ્ચિતપણે પ્રયેાજાય છે, બાકીના સ્વરેામાં એની શરૂઆત થયેલી નથી.
(ર) આ ઉત્તરી શૈલીની લિપિમાં અગાઉની દક્ષિણી શૈલીના કેટલાક મરાઠ પણ પ્રયેાજાયા છે. ઉત્તર ભારતવષ માં ૬ ના વિશિષ્ટ મરાય પ્રયાજાતા હતા તેના અહી સ્વીકાર થયા નથી, એને બદલે એને અગાઉના ભરાડ અહીં પ્રયાજાયા છે. એવી રીતે ટનાં મૈત્રકકાલીન ભરાડ–વૈવિષ્ણુ પણ અહીં પ્રયેાજાયાં છે. રૂના દક્ષિણી ભરાડ, એના ઉત્તરી માની સાથેાસાથ, પ્રયેાજાતા રહ્યો છે. ભુલાતી જતી દક્ષિણી શલીની અસરના આ નમૂના સૂચક છે.
(૩) જે વર્ણાના મુખ્ય અવયવ ઉપરની બાજુએ બહિર્ગાળ આકાર ધારણ કરતા હેાય તેવા વર્ષામાં ( દા. ત. મ અને આના ડાબા અંગમાં અને તેના મુખ્ય અંગમાં) એ ગાળ અવયવને પ્રચલિત પદ્ધતિએ શિરારેખાની સાથે નાની-શી ( અંગભૂત ) આડી રેખા વડે સાંકળવાને બદલે કયારેક એને શિરેખાથી અલગ રાખવામા આવે છે. ચાલુકયવંશના લેખામાં (દા. ત. ૧, શ્ર અને તમાં) તેમજ ચાપવંશના લેખમાં (દા. ત. તમાં) આમ કરવામાં આવ્યું છે. ઉત્તર ભારતવર્ષના ઉત્તરી શૈલીના લેખામાં આ પ્રવ્રુત્તિ વ્યાપકપણે પ્રચલિત હતી, જ્યારે ગુજરાતમાં એનું પ્રમાણ ઘણું જૂજ જણાય છે.
(૪) અહીં કેટલીક અનિયમિતતાએ પણ જોવા મળે છે; જેમકે (બીજા ખાનાના બીજો મરેાડમાં નીચેના ગેાળ અવયવ વિપરીત દિશામાં કરવામાં આવ્યા છે. એવી જ રીતે હતેા મરાડ (છેલ્લા ખાનાનેા પહેલા ભરાડ) ડાર્મથી જમણે ઊલટાઈ ગયા છે. આટલી અનિયમિતતાએ ખાદ કરતાં એક ંદરે વણુ સ્પષ્ટ અને સપ્રમાણ લખાયા છે.
(૫) આ, આ, હૈં, ત, ચ, મ અને ય જેવા વર્ણાના કેટલાક મરેાડમાં નીચલા છેડા જમણી બાજુએ સહેજ વાળવામાં આવે છે, જે કલાત્મક લેખનની પ્રવૃત્તિના સૂચક છે.
એકંદરે જોતાં આ લિપિના ઉપલબ્ધ વર્ણમાં (વૈકલ્પિક મરેાડ), હૈં,, સૌ, છ, જ્ઞ, ધ, મૈં અને મ આ વર્ષાંતે તેએનું વર્તમાન નાગરી સ્વરૂપ પામવાને હજી વિકાસના કેટલાક તબક્કાઓમાંથી પસાર થવાનું બાકી રહે છે, જ્યારે બાકીના વણુ` તેઓની વર્તમાન નાગરી અવસ્થાને પામવાની અણી પર આવીને ઊભા છે.
આ લિપિનાં સિવાયનાં બધાં જ અંતર્ગત સ્વરચિહ્ન પૂર્ણ વિકાસ પ્રાપ્ત કરવાની અણી ઉપર આવ્યાં છે, પડિમાત્રા તરીકે અંતગત ના ઐચ્છિક પ્રયોગ
