________________
૨૨] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ અધિકાર હોય તેવો શીલ-શીલાદિત્ય અહીં ઉદ્દિષ્ટ હશે. શ્રીહર્ષના જમાઈ ધ્રુવસેન બીજાને પુત્ર ધરસેન ચ પિતાને હર્ષની માફક “પરમેશ્વર અને ‘ચક્રવર્તી કહેવડાવે છે તથા ગાવાનુધ્યાત કહે છે. એ શ્રીહર્ષને દૌહિત્ર હતો, પણ પુત્રતુલ્ય ઉત્તરાધિકારી ગણાતો, કેમકે શ્રીહર્ષ અપુત્ર હતો. ધરસેન ૪થાનું નામ શીલાદિત્ય હતું કે નહિ એની ખબર નથી, પણ બેંડેલ વગેરે વિદ્વાને શાંતિદેવા સાતમા આઠમા સૈકામાં થયાનું માને છે એ જોતાં શ્રીહર્ષના દૌહિત્ર ધરસેન કથા(ઈ. સ. ૬૪૪ થી લગભગ ૬૫૦ આસપાસ)ના સમયમાં શાંતિદેવનો જન્મ થયો એવું અનુમાન કરી શકાય.
ગમે તેમ પણ શાંતિદેવ રાજપુત્ર હતા. બૌદ્ધ દેવી તારાની પ્રેરણાથી એમણે રાજગાદીને પરિત્યાગ કર્યો અને એ બૌદ્ધ ભિક્ષુ બની ગયા. એમણે શિક્ષા સમુચ્ચય' બધિચર્યાવતાર' અને “સૂત્રસમુચ્ચય' નામના ગ્રંથ રચ્યા. ભુસુકુના નામથી રચેલાં ચર્યાગીત આ શાંતિદેવનાં હોવાનું વિદ્વાને માને છે.૫૫ માઘ કવિ (સાતમે સૈકે)
શ્રીમાલ નગરમાં માઘ નામને મહાકવિ ઈ. સ. ૬૫૦ થી ૭૦૦ના અરસામાં થયો. એના પિતાનું નામ હતું દત્ત. એ પ્રકાંડ પંડિત અને દાની હતે. દત્તને પિતા અને માઘને દાદે સુપ્રભદેવ વર્મલાત રાજાને પ્રધાન મંત્રી હતા, એટલે માઘ કવિનો જન્મ એક ધનાઢ્ય બ્રાહ્મણકુળમાં થયો હતો અને એને પિતાની વિદ્યા અને દાદાનો સ્વભાવ વારસામાં મળ્યાં હતાં. માઘની પત્ની મહણાદેવી હતી. એ પણ ઉદાર સ્વભાવની હતી.
- અનથતિઓ માઘને રાજા ભેજના સમકાલીન જણાવી કેટલીક હકીકતો ધે છે. એમાં જણાવ્યા મુજબ કઈ પણ યાચક માધના ઘેરથી ખાલી હાથે પાછો ફરતો નહોતો; આમ દાન આપતાં માઘ જ્યારે દરિદ્ર બની ગયા ત્યારે એ રાજાના આશ્રય માટે ગ; રાજાની મદદ એને પહોંચે એ પહેલાં માઘનું અકાળે અવસાન થતાં એ રાજાને ભારે વિષાદ થયેલ. પણ પ્રસિદ્ધ સાહિત્યપ્રેમી માલવનરેશ ભોજને જન્મ ઈ. સ. ૧૯૦૦માં અર્થાત માઘ પછી લગભગ ત્રણ વર્ષે થયો હતો.
કવિ માઘની “શિશુપાલવધ નામે મહાકાવ્યકૃતિ આજે પણ એની યશગાથા ગાઈ રહી છે. આ મહાકાવ્ય “શ્રી” શબ્દથી અંકિત છે તેથી “યંક' કહેવાય છે. આમાં ૨૦ સર્ગો છે. વાસુદેવ કૃષ્ણના હાથે શિશુપાલ રાજાનો વધ થયો એ વૃત્તાંત વિસ્તારથી એમાં આલેખે છે. કવિ ભારવિના “કિરાતાજુનીય” કાવ્યને
