________________
- ૧૫૮] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[પ્ર. કર્કરાજ સુવર્ણવર્ષનું પહેલું દાનશાસન (શ. સં. ૭૩૪-ઈ. સ. ૮૧૨) મુખ્ય વંશના રાજા ગોવિંદરાજ ૩ જાના રાજ્યકાલનું છે, જ્યારે એ પછીનાં પાંચે દાનશાસન (શક વર્ષ ૭૩૬ થી ૭૪૬-ઈ. સ. ૮૧૪ થી ૮૨૪) ગોવિંદરાજના ઉત્તરાધિકારી અમેઘવર્ષ-શર્વના સમયનાં છે. એની રાજધાની ખેટક(ખેડા)માં હતી. એણે આપેલી ભૂમિ અંકેટ્ટિક ચેર્યાસી, ભારુકચ્છ દેશ કે ભરુકચ્છ વિષય, મહી–નર્મદા વચ્ચેને દેશ, નાગસારિકા વિભાગ અને માહિષક-૪રમાં આવેલી હતી.
કર્કરાજનું “સુવર્ણવર્ષ” એવું અપર નામ હતું. એણે અશેષ મહાશબ્દ પ્રાપ્ત કર્યા હતા ને એ “મહાસામંતાધિપતિ' કહેવાતો હતો. પ્રશસ્તિમાં એનાં શૌર્ય, જ્ઞાન, શાસનતંત્ર, ધનુર્વિદ્યામાં પ્રાવીણ્ય, સૌરાજ્ય માટે ઉદાહરણરૂપ ગણુતા હોવાને યશ, દાન ઈત્યાદિની પ્રશંસા કરી છે એમાં એક મહત્ત્વનો ઉલ્લેખ એ આવે છે કે જ્યારે દખણના રાષ્ટ્રકૂટ રાજ્યમાં પ્રતિસ્પર્ધીઓએ બંડ ઉઠાવ્યું ત્યારે આ કર્કરાજે અમોઘવર્ષને એની ગાદી પાછી અપાવી. ૧૫૫ અમોઘવર્ષ ગાદીએ આવ્યો ત્યારે સગીર વયને હતું ને ત્યારે લાટેશ્વર કર્કરાજ એના વાલી તરીકે વહીવટ સંભાળતો હતે.૧૫૬
ગેવિંદરાજ “પ્રભૂતવર્ષ” તરીકે પ્રસિદ્ધ થયે. એનાં પહેલાં બે દાનશાસન (શ. સં. ૭૩૨ અને ૭૩૫) ગોવિંદરાજ ૩ જાના સમયનાં અને પછીનાં બે દાનપત્ર (વ. સં. ૪૭૦ અને શ. સં. ૭૪૯) અમેઘવર્ષના સમયનાં છે. એમાં જણાવેલી દેયભૂમિ વહાઉલ-૮૪, સીહરખિ-૧૨, પાલિત્તાણુક પ્રદેશ અને ભરુકચ્છ પ્રદેશમાં આવેલી હતી. એ પિતાનાં દાનશાસનમાં પિતાના અગ્રજ કર્કરાજને આદરપૂર્વક નિર્દેશ કરે છે. પ્રશસ્તિમાં એનાં દાન તથા વિજયની ભારે પ્રશંસા કરવામાં આવી છે.
સુવર્ણવર્ષ કર્કરાજને ઉત્તરાધિકાર એના પુત્ર થુવરાજને મળે. કર્કરાજના પ્રથમ દાનશાસન(ઈ. સ. ૮૧૧)ને દૂતક રાજપુત્ર દંતિવમ બે વર્ષ પછી અકાળ અવસાન પામે લાગે છે. યુવરાજ કર્કરાજની વૃદ્ધાવસ્થામાં જન્મો જણાય છે. ધારાવષ ધ્રુવરાજ ૧ લો
સુવર્ણવર્ષ કર્કરાજ પછી એને પુત્ર ધારાવર્ષ થુવરાજ ઈ. સ. ૮૩૦ના અરસામાં ગાદીએ આવ્યા. એનું ઈ. સ. ૮૩૫ નું દાનશાસન મળ્યું છે. ૧૫૭ એણે દાનમાં દીધેલી ભૂમિ કાશ હદ વિષયમાં આવી હતી; ને દાન લેનાર બ્રાહ્મણ બદરસિદ્ધિ(બેરસદ)ને નિવાસી હતો. ધારાવર્ષ” ઉપરાંત નિરુપમ' તરીકે પણ ઓળખાતો. એણે યુદ્ધમાં વલ્લભ રાજાની સેનાને નસાડી મૂકેલી એવો ઉલ્લેખ
