________________
મું]
સમકાલીન રાજે
(૧૫૫
અનિવક–નિવયિતા” (પાછા નહિ હઠનારને પાછો હઠાવનાર) એવાં ચાર અપર નામ એનાયત કર્યા.
આ અરબી હુમલે સિંધના હાકેમ જુનેદે કરેલ હોવાનું માલૂમ પડે છે. આમાં મારવાડ, માંડલ, ધિણેજ, ભરૂચ, માળવા–ઉજજન અને ભીનમાલ-ગુર્જરને ઉલ્લેખ આવે છે.૧૩ જુનૈદની નિમણૂક લગભગ ઈ. સ. ૭૨૫ માં થઈ હતી ને બીજે વર્ષે એની જગ્યાએ તમીમ હાકેમ નિમાયો, આથી આ અરબી હુમલો ઈ. સ. ૭૨૫-૨૬ ના અરસામાં થયો હોવા જોઈએ.૧૩૭ તે એ સમયે દખણને ચાલુક્ય રાજાધિરાજ વિનયાદિત્યને પુત્ર વિજયદિત્ય હોવો જોઈએ. આ દાનશાસન સમયે વિજ્યાદિત્યને પુત્ર વિક્રમાદિત્ય ૨ જ ત્યાં રાજ્ય કરતો.
અવનિજનાશ્રય-પુલકેશીએ ઈ. સ. ૭૪ માં એક દક્ષિણી બ્રાહ્મણને કારણેય આહાર વિષયમાંનું એક ગામ દાનમાં દીધું. એ “પરમ માહેશ્વર' હતો ને “પરમભટ્ટારક ગણાતો. ૧૩૮ આ રાજા ચાલુક્યોની નવસારિકા શાખાને છેલ્લે જ્ઞાત રાજા છે. એના આ ભૂમિદાન પછી થોડા જ વખતમાં દખણના ચાલુકય રાજ્યનો રાષ્ટ્રકૂટોએ અંત આણ્યો ને સાથે સાથે નવસારિકાનું ચાલુક્ય રાજ્ય પણ લુપ્ત થઈ ગયું, કેમકે આ પ્રદેશમાં રાષ્ટ્રકૂટનું એક કુલ સત્તારૂઢ થયું. ૧૪. રાફુટ રાજે
રાષ્ટ્રકૂટના કુલની ઉત્પત્તિ એમના લેખમાં ચંદ્રવંશી યાદવકુલ સાથે સાંકળવામાં આવી છે, પરંતુ વસ્તુતઃ એ રાજકુલ “ર' જાતિનું હતું. ર૬ જાતિના નાયકે સમય જતાં “ર-કૂટ' તરીકે ઓળખાય ને એનું સંસ્કૃત રૂપ “રાષ્ટ્રકૂટ થયું ૧૩૯ એમાંથી અર્વાચીન “રાઠોડ રૂ૫ વ્યુત્પન્ન થયું છે. રાષ્ટ્રોની રાજમુદ્રા પર ગરુડનું ચિહ્ન હોય છે. તેઓનાં નામ તથા ઉપનામાં પણ વૈષ્ણવ ધર્મની અસર વરતાય છે.૧૪) - રાષ્ટ્રકૂટ દંતિવર્માના વંશમાં ગોવિંદરાજ (૧ લો) નામે પ્રતાપી રાજા થયો. એના પુત્ર કર્કરાજ ૧ લાના પુત્ર ઇદ્રરાજ ૧ લાએ યુદ્ધમાં ચાલુક્ય રાજપુત્રી ભવનાગાનું હરણ કરીને ખેટક મંડલમાં એની સાથે રાક્ષસ વિવાહ કરેલ. ૧૪૧ આ ખેટકને ગુજરાતનું ખેટક (ખેડા) માનીને આ બનાવને રાષ્ટ્રકૂટોનું ગુજરાત પરનું પ્રથમ વિજયી આક્રમણ ગણવામાં આવતું,૧૪૨ પરંતુ હવે એ ખેટક દખણમાંનું ખેટક હોવાનું પ્રતિપાદિત થયું છે. ૧૪૩
ગુજરાત પર રાષ્ટ્રાકૂટોનું પહેલું આક્રમણ ઇદ્રરાજના નહિ, પણ એના પુત્ર દંતિદુર્ગરાજના સમયમાં થયું. વાતાપિને ચાલુક્ય રાજ્યની સત્તાને હૃાસ કરનાર
