________________
2A*]
સમકાલીન રાજ્ય
[ ૧૪૫
એના પુત્ર બાહુકધવલે ‘રાજાધિરાજ ’ અને ‘પરમેશ્વર ' કહેવાતા રાજાઓને જીત્યા હેાવાતા અને ધમ નામે રાજાને હરાવ્યા હેાવાના ઉલ્લેખ આવે છે. આ રાજા ધર્મ એ સ્પષ્ટતઃ બંગાળાના પાલ વંશના પ્રતાપી રાજા ધમપાલ છે. બાહુકધવલે એના પરાજય પ્રતીહાર નરેશ નાગભટ ૨ જાના સહાયક તરીકે કર્યાં લાગે છે. બાહુકધવલે હરાવેલા બીજો મહાન રાજા તે કર્ણાટકને રાષ્ટ્રકૂટ રાજા, પ્રાયઃ અમેાધવ 1 લેા હતેા. આમ બાહુકધવલ એ સમયના એ મહાન રાજવીઓને પરાજય કરવાના દાવા કરતા. અલબત્ત, આ બંને પરાક્રમ એણે પ્રતીહાર અધિપતિના સહાયક તરીકે કર્યાં હાવાં જોઈ એ. એના સમયમાં કનેાજના પ્રતીહાર નરેશનું આધિપત્ય સૌરાષ્ટ્ર સુધી પ્રસર્યું હતું. બાહુકધવલના રાજ્યકાલ ઈ. સ. ૮૧૦ થી ૮૪૦ ના અંદાજી શકાય.
બાહુકધવલ પછી એને પુત્ર અનિવર્મા ૧ લેા ગાદીએ આવ્યા. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૬૫ સુધી રાજ્ય કર્યુ. એના પુત્ર ખલવમાંનુ ઈ. સ. ૮૯૨ નું દાનશાસન મળ્યું છે.૬૮ એ દાનાસન નક્ષિસપુરમાંથી ફરમાવેલું છે. નક્ષિસપુર આ રાજ્યનું પાટનગર હતું; એનું સ્થાન બરાબર એળખાયું નથી.૬૯ બલવર્માએ પંચ મહાશબ્દ (મહાબિરુદ) પ્રાપ્ત કર્યા હતા ને એ મહાસામંત તરીકે ઓળખાતા. એણે મહારાજાધિરાજ ભાજદેવના ઉત્તરાધિકારી મહારાજાધિરાજ મહેંદ્રાયુદેવનું અર્થાત્ પ્રતીહાર નરેશ ભાજદેવના ઉત્તરાધિકારી મહેદ્રપાલનુ આધિપત્ય અંગીકાર કર્યુ હતું. ખલવર્માએ રાજા વિષયને હરાવેલા તેમજ રાજા જપને હણીને દૂષ્ણ વંશનું નિક ંદન કાઢેલુ એવા ઉલ્લેખ એના પુત્રના દાનશાસનમાં આવે છે, પણ એ રાજાએ વિશે વિશેષ માહિતી મળી નથી. ખલવર્માએ કણવીરિકા નદીના કાંઠા ઉપર આવેલા તરુણાદિત્ય મંદિરને નક્ષિસપુર ચાર્યાશીમાં જયપુર ગામ દાનમાં દીધું.૭૦ એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૯૫ સુધી રાજ્ય કર્યું. એ પરાક્રમી, ધર્મિષ્ઠ અને દાનવીર હતા. નાનપણથી એ શંકરના ઉપાસક હતા.
અલવર્મા પછી એનેા પુત્ર અવનિવમાં ૨ જો ગાદીએ આવ્યા. એનું ખીજું નામ ચેાગ’ હતું. એનું ઈ. સ. ૯૦૦ નું દાનશાસન મળ્યુ છે” તેમાં એણે ધનુષબાણ લઈ ને ગજળ સાથે આક્રમણ કર્યું. તે રાજા યક્ષદાસના સૈન્યના નાશ કરી એને ભારે પરાભવ કર્યાં એવા ઉલ્લેખ આવે છે. આ રાજા યક્ષદાસ વિશે કંઈ વિશેષ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી. વળી અવનિવર્માએ વઢવાણુના ચાપ રાજા ધરણીવરાહને હરાવ્યા.
-૩—૧૦
1
