________________
૧w]. મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
પ્ર. બલવની જેમ અવનિવર્મા પણ પ્રતીહાર મહારાજાધિરાજ મહેંદ્રપાલને મહાસામંત હતો. એણે પણ નક્ષિસપુર ચર્યાશીમાંનું એક ગામ તરુણાદિત્ય મંદિરને દાનમાં દીધું. આ બંને રાજાઓનાં દાનશાસનમાં ધીઈકની પણ અનુમતિ છે. એ મહેંદ્રપાલને અંતપાલ હતે.
પ્રશસ્તિમાં અવનિવર્માના દેશ, પરાક્રમ, ધર્માનુરાગ તથા ઔદાર્યની પ્રશંસા કરવામાં આવી છે.
આ ચાલુક્ય રાજ્યને ઈ. સ. ૯૦૦ પછીનો કાઈ અભિલેખ કે ઉલ્લેખ મળ્યો નથી, એથી એ રાજસત્તા ક્યારે ને કેવી રીતે અસ્ત પામી એ જાણવા મળ્યું નથી. ૪. વાળા રાજ્ય
વલભીના મૈત્રક રાજ્યના નાશ પછીને ત્યાંને ઇતિહાસ ઘણે અંશે અજ્ઞાત રહ્યો છે. વાળા રાજપૂતે વલભીના રાજકુલમાંથી ઉત્પન્ન થયા હોવા સંભવે છે. બારોટોના ચોપડા મુજબ ઉગા વાળો વિ. સં. ૧૦૫૫(ઈ. સ. ૯૯૯)માં વળાની ગાદીએ આવેલ તે વલભીના રાજા શીલાદિત્ય(૭ મા)ના પુત્ર ધરસેનને પૌત્ર અને વૃષકેતુને પુત્ર હતો,છ૩ પરંતુ વલભી-ભંગને સમય વિ. સં. ૮૪૫ (ઈ. સ. ૭૮૮જોતાં બસો વર્ષના ગાળામાં એ બે ઉપરાંત બીજા વધુ. રાજા થયા હોવા જોઈએ. છતાં વળા પ્રદેશમાં વાળાઓની સત્તા પ્રવતી હોય ને એ સોલંકી કાલ સુધી ત્યાં ચાલુ રહી હોય એ તદ્દન સંભવિત છે. દરમ્યાન વાળાઓની એક શાખા વંથળીમાં પણ સ્થપાઈ. એનો સ્થાપક વાળ રામ ગણાય છે. એ રાજા શીલાદિત્યની ઉપાંગનાના પુત્ર વરસીને પુત્ર કહેવાય છે. વાળા રામને પુત્ર દેશવટે ચાલ્યા ગયેલે ને વાળા રામે પિતાની બહેન સિંધના નગરઠઠ્ઠાના સમા કુલના રાજા વેરે પરણાવેલી, તેને પુત્ર ચંદ્રચૂડ વંથળીમાં મામા પાસે રહેતો હતો. એણે વાળા રામના મૃત્યુ પછી વંથળીની ગાદી સંભાળી ૭૫ આ વૃત્તાંતમાં ઐતિહાસિક તથ્ય રહેલું હોય તો એમાં પણ કેટલાંક નામ ખૂટે છે. ૫. સમા રાજે
ભાટચારણની અનુશ્રુતિ અનુસાર સભાઓ યાદવકુલના હતા; તેઓના પૂર્વજ શ્રીકૃષ્ણના પુત્ર સાંબના વંશજ હતા ને મિસરમાં રાજ્ય કરતા હતા. ત્યાં અરબનો ઉપદ્રવ થતાં એમાંના કુમાર નરપતે કે એના પુત્ર સમાએ સિંધમાં આવી સત્તા સ્થાપી. એના વંશજ “સમા” તરીકે ઓળખાયા. નરપતના વંશમાં
