________________
૧૪૨] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[ રાણકને ઉત્તરાધિકાર યુવરાજ જાઈકને નહિ, પણ રાણકના કાકા ચામુંડરાજને મળે. યુવરાજ રાજાની પહેલાં અકાળ મૃત્યુ પામ્યો હશે અથવા ચામુંડરાજે સત્તા પડાવી લીધી હશે. -ચામુંડરાજ
ચામુંડરાજ અગ્યેક ૩ જાનો ભાઈ હતો. એણે અગ્ટકના પુત્ર રાણકને ઉત્તરાધિકાર પ્રાપ્ત કર્યો. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૮૦ થી ૮૮૫ સુધી રાજ્ય કર્યું. એનું એકેય દાનશાસન મળ્યું નથી, પરંતુ એના પુત્રના તથા પૌત્રના દાનશાસનમાં એની લાંબી પ્રશસ્તિ આપેલી છે. પહેલી પ્રશસ્તિનાં પદ અક્ષરશઃ અગ્ગક ૩ જાની પ્રશસ્તિ પ્રમાણે આપેલાં છે.પ૧ એમાં ઉપમા તથા ઉપ્રેક્ષા અલંકારનું વિપુલ પ્રમાણ રહેલું છે. બીજી પ્રશસ્તિમાં એનાં પરાક્રમ, યશ તથા વૈભવની સુંદર પ્રશંસા કરેલી છે.૫૨ અષ્ણુક થે
ચામુંડરાજ પછી એને પુત્ર અગ્ગક ૪થે ગાદીએ આવ્યો. એણે ગુ. સં. ૫૬૭( ઈ. સ. ૮૮૬-૮૮૭)માં સ્વર્ણમંજરી વિષયમાંનું એક ગામ બ્રાહ્મણને દાનમાં દીધું. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૮૫ થી ૮૯૦ સુધી રાજ્ય કર્યું. એની પ્રશસ્તિનાં ઘણું પદ રાણક ૨ જાની પ્રશસ્તિનાં પદે સાથે અક્ષરશ; મળતાં આવે છે. પ્રશસ્તિનાં નવાં પદોમાં એને શક્તિશાળી, શાસ્ત્રપૂત, દર્શનીય, નિષ્કલંક, અજાતશત્રુ અને ઉદાર રાજવી તરીકે નિરૂપવામાં આવે છે.પ૩
જાઈ ૨ જે
અગ્ગક ૪થાને પુત્ર જાઈક ર જે એ સેંધવ વંશની જ્ઞાત સળંગ વંશાવળીમાને છેલ્લે રાજા છે. એનાં બે દાનશાસન મળ્યાં છે : એક મોરબીમાંથી અને બીજું ઘૂમલીમાંથી. મોરબીના દાનશાસનમાં એણે ગુ. સં. ૧૮૫(ઈ. સ. ૯૦૫)માં બે બ્રાહ્મણને આપેલું દાન નેંધવામાં આવ્યું છે, પરંતુ એનું પહેલું પતરું ઉપલબ્ધ ન હોવાથી એમાં જણાવેલી દેયભૂમિની વિગત જાણવા મળી નથી. રાજા જાઈ તથા એના પૂર્વજોની પ્રશસ્તિ પણ પહેલા પતરા સાથે ગૂમ થઈ છે.
પરંતુ આ પ્રશસ્તિ ધૂમલીના દાનશાસનમાં પપ સચવાઈ રહી છે. એમાં એના પૂર્વજોની લાંબામાં લાંબી વંશાવળી આપવામાં આવી છે. એમાં પુષ્યદેવથી માંડીને જાઈ, ૨જા સુધીની પિતાપુત્રની સળંગ વંશાવળી આપવામાં આવી છે;
