________________
-૧૪૦ ]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[,
-કૃષ્ણરાજ ૨ જો
, રાણક પછી એને મે પુત્ર કૃષ્ણરાજ ગાદીએ આવ્યો. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૧૦થી ૮૨૫ સુધી રાજ્ય કર્યું. એની પ્રશસ્તિમાં એને આલંકારિક રીતે ભરત, વૃકોદર, દિનકર વગેરેની ઉપમા આપવામાં આવી છે. ૩૭ પ્રશસ્તિમાંના એક પદમાં આવતા “રાપિ' શબ્દ પરથી અલકરે આ રાજાએ ચાપ કુલના રિપુઓને પરાભવ કર્યો હોવાને અર્થ ઘટાવેલ ૩૮ પરંતુ ખરી રીતે અહીં “પાપ” શબ્દ તે + અવિના અર્થમાં પ્રયોજાય છે ને જની પહેલાં ગપિ શબ્દ આવેલો હોવાથી અહીં સરતચૂકથી આપ શબ્દની નિરર્થક પુનરુક્તિ થઈ છે.૩૯ એવી રીતે રામની આરાધના કરવામાં આપેલી ભરતની ઉપમા પરથી અલકરે આ રાજાના સંદર્ભમાં પ્રતીહાર રાજા રામભદ્રના આધિપત્યનું સૂચન માન્યું છે૪૦ તે પણ યથાર્થ લાગતું નથી, કેમકે આ ઉપમા તો કૃષ્ણરાજ ૨ જા (ઈ. સ. ૮૧૦ થી ૮૨૫) ઉપરાંત જાઈ, ૧ લા (ઈ. સ. ૮૨૫ થી ૮૪૫) અને અગ્ગક ૩જા (ઈ.સ. ૮૪૫ થી ૮૭૦) માટે પણ પ્રયોજાઈ છે, જ્યારે પ્રતીહાર રામભદ્રે તે માત્ર ત્રણેક વર્ષ (લગભગ ઈ. સ. ૮૩૩ થી ૮૩૬) રાજ્ય કરેલું. પ્રશસ્તિમાં કૃષ્ણરાજને પરાક્રમી, ઉત્સાહી, દઢનિશ્ચય, તેજસ્વી, સત્યાનુરાગી, પુણ્યશાળી અને માતૃભક્ત નિરૂપ છે.૪૧
અગ્ગક ર છે
કૃષ્ણરાજ ૨ જાને ઉત્તરાધિકાર એના જયેષ્ઠ પુત્ર અગ્ગક ૨ જાને પ્રાપ્ત થ. ઘૂમલીનું ગુ. સં. ૫૧ (ઈ. સ. ૮૩૨)નું દાનશાસન સગીર અગ્ગક ૨ જના રાજ્યકાળ દરમ્યાન એના વાલી તરીકે સત્તા ધરાવતા એના કાકા જાઈ કે. ફરમાવેલું છે એવું અતેકરે ધારેલું,૪૨ પરંતુ ખરી રીતે એ દાનશાસનમાં તે કૃષ્ણરાજને રાજ્યવારસે જે કુલક્રમની રૂએ પુત્ર અગ્રુકને મળેલો તે એના પ્રતાપી કાકા જાઈ કે પટાવી લીધેલે એટલે જ અર્થ નીકળે છે.૪૩ આ ઘટના ઈ. સ. ૮૩૨ પહેલાં પ્રાયઃ ઈ. સ. ૮૩૦ ના અરસામાં બની. આ હિસાબે અણૂકે સિંહાસન બહુ થોડા વખત, પ્રાયઃ થોડા મહિના કે થોડા દિવસ, ભગવ્યું
જણાય છે. * જાઈક ૧ લે
એ કૃષ્ણરાજ ૨ જાને સાવકે ભાઈ હતો. કૃષ્ણરાજના પુત્ર અગુક પાસેથી રાજસત્તા આ સમર્થ રાજવીને મળી. એણે ગુ. સં. ૫૧૩ (ઈ. સ. ૮૩૨)
