________________
૧૩૮] મૈત્રક કાલ અને અનુ-ચૈત્રક કાલ
[5. છે. આ પુષેણ ને ઘૂમલીના નશાસનમાને પુષ્યદેવ એક હેવાને કેટલાક સંભવ મનાયેલ, ૨૨ પરંતુ હવે આંબળાસ( જિ. જૂનાગઢ)માંથી મળેલા તામ્રપત્રક પરથી એ બે વ્યક્તિ ભિન્ન હેવાને સંભવ અધિક લાગે છે.૨૪ આ દાનશાસન મહારાજ મહાસેનાપતિ પુષેણના પુત્ર મહારાજ અહિવર્માનું છે. વળાના મુદ્રાંકવાળો પુષ્યણ એ આ અતિવર્માને પિતા તેવો સંભવે છે, પરંતુ ઘૂમલીના દાનશાસનમાંને પુષ્યદેવ અહિવર્મા ૨ જાને પુત્ર હોય એ ઘણું સંભવિત છે. ૨૫
પુષેણ
અવિવર્મા ૧ લો સિંધમાં “મહારાજ' તરીકે રાજ્ય કરતા હશે, જ્યારે એને પુત્ર પુષેણુ સિંધમાં થયેલા અરબી ઉપદ્રવ(ઈ. સ. ૭૧૧)ને કારણે વતન તછ સૌરાષ્ટ્રમાં આવી વસ્ય લાગે છે. વળાના મુદ્રાંક પરથી સૂચિત થાય છે કે એણે શરૂઆતમાં વલભીના મૈત્રક રાજ્યમાં “મહાસેનાપતિને અધિકાર અંગીકાર કર્યો હશે ને આગળ જતાં સૌરાષ્ટ્રમાં ક્યાંક રાજસત્તા પામી “મહારાજ’ બિરુદ પ્રાપ્ત કર્યું હશે. અહિવમ ૨ જે
પુષેણને પુત્ર અતિવમ ૨ જે માત્ર “મહારાજ' કહેવાતો. એણે કુબેરનગરમાંથી એક ભિક્ષુણી-વિહારને ભૂમિદાન દીધું. દાનશાસનનું વર્ષ સ્પષ્ટ નથી, પરંતુ એ વલભી સંવત ૪૦૪ (ઈ. સ. ૭૨૩) હેવું સંભવે છે. કુબેરનગર કેડિનાર પાસે આવ્યું હોય અથવા ધારી તાલુકા(જિ. અમરેલી)નું કુબડા ગામ હોય.૨૬ કુબેરનગરના સૈધવ રાજ્ય વિશે આ એક જ અભિલેખ મળ્યો છે.
પુષ્યદેવ
ઘૂમલીના છેલ્લા દાનશાસનમાં જણાવેલ રાજા પુષ્યદેવ એ પુષ્યને પૌત્ર અને અવિવર્મા ૨ જાને પુત્ર હેવો સંભવે છે. “પુષ્યદેવ” એ “પુષ્યણ’નું જ રૂપાંતર છે. ૨૭ પુષ્યદેવે લગભગ ઈ. સ. ૭૩૫ થી ૭૫૦ સુધી રાજ્ય કર્યું. એ મૈત્રક નરેશ શીલાદિત્ય ૬ ઠ્ઠાને સમકાલીન હતો. એની રાજધાની ભૂતાંબિલિકા(ઘૂમલી)માં ૨૮ હતી. એને “જયદ્રથવંશશેખર કહેવામાં આવ્યો છે, તે પ્રાય: ભૂતબિલિકાના સૈધવ વંશના સ્થાપક તરીકે.
