________________
૭ સું]
ચાવડા રાજ્ય
[૧૨૧
વનરાજ આઠ વર્ષના થયા ત્યારે સૂરિએ એને ચૈત્યનાં પૂજાનાં સાધનેાનું ઉંદરાથી રક્ષણ કરવાનું કામ સાંપ્યું. એણે તેા આ માટે બાણુ વડે ઉદરશના નાશ કરવા માંડયો ! આથી સૂરિએ એને એની માતાને પા। સોંપ્યા. એની જન્મકુંડળીમાં રહેલા રાજયાગ પરથી એ મેટ થતાં રાજા થશે એવા એમને ખ્યાલ આવી ગયા હતા.
‘ ધર્મારણ્ય–માહાત્મ્ય 'માં વળી વનરાજના ઉછેર અંગે જુદી જાતના વૃત્તાંત આપવામાં આવ્યા છે: ૬૩ ક્ષત્તા રજનીપુત્રની પત્નીએ વનરાજને જન્મ આપ્યા, એ પછી તેરમા હિને એને પિતા ગાયાનું રક્ષણ કરતાં યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામ્યા ને એની પત્ની ધર્મારણ્યના વૈવિદ્ય બ્રાહ્મણાને બાળક સોંપી સાધ્વી થઈ. માટા થતાં એ બ્રાહ્મણાની પત્નીઓના ઘડા ફાડવા લાગ્યા, તેથી બ્રાહ્મણાએ એને પેાતાના પ્રદેશમાંથી કાઢી મૂકયા. ધર્મારણ્યથી ઉત્તર દિશામાં દશ ગાઉ પર ઉજ્જડ વનમાં ન્યગ્રાધના વૃક્ષ નીચે રાતે એ સૂતેા હતા ત્યાં ગ્રહલા નામે યાગિની આવી ને એણે સંતુષ્ટ થતાં વનરાજને આશીર્વાદ આપ્યા કે સ` સિદ્ધ થશે.
‘રત્નમાલા’૬૪ જણાવે છે કે શિશુ છ માસના થયા ત્યારે વનમાં કાઈ યતિ આવ્યા તેણે ઝાડની ડાળે ઝૂલતી ઝાળી જોઈ ને એને ઝુલાવનારી માતાને ઇંદ્રાણી જેવી લેખી. વિસ્મિત થઈ વૃત્તાંત પૂછતાં એને રાજાની રાણી જાણીને એ નગરમાં લાવ્યા. વનમાં જન્મ થયા હતા તેથી સંન્યાસીએ એને 'વનરાજ' નામ આપ્યું. માતાને જયશિખરીના મૃત્યુની વાત કરી ધીરજ આપી. બહેનને પુત્ર જન્મ્યા જાણી શપાલે એને છાની રીતે લાવીને પેાતાની પાસે રાખી. ચૌદ વના થતાં સિ`હ-શાવકના જેવા પ્રબળ વનરાજ ગુજરાતનું રાજ્ય કરવાની ચાહના કરવા લાગ્યા.
આ અનુશ્રુતિ જૈન અનુશ્રુતિને મળતી આવે છે; માત્ર જૈન સૂરિને બદલે કાઇ સંન્યાસી યતિના ઉલ્લેખ છે. વનરાજના સમયથી ગુર્જર રાજ્યના વહીવટમાં જૈનને વિશેષ કાળા રહેલા હતા કે બ્રાહ્મણેાના એ વિશે મતભેદ રહ્યા કરતા હતા. પ
મિરાતે અહમદી૬૬ પણ લગભગ આવી વાત આપે છે, પરંતુ એમાં વનરાજના જન્મ પછી સખલદેવ નામે માણસ એની માતાની વાત સાંભળી એને રાધનપુર લઈ ગયે। એવું જણાવ્યું છે.
આ બધા વૃત્તાંતેા પરથી વનમાં જન્મેલે વનરાજ પિતૃછાયાના અભાવે દુ:ખમાં ઊછરતા સૂરિ કે યતિ કે બ્રાહ્મણેાના આશ્રય પામી મેટા થયા ને એનામાં રાજો થવાનાં લક્ષણુ પ્રગટ થવા લાગ્યાં એવું ફલિત થાય છે.
