________________
૧૨૦]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ (લગભગ ઈ. સ. ૭૯૨-૮૩૪) કને જમાં સત્તા પ્રસારી એને પોતાની રાજધાની બનાવી.૫૬ એ રાજા “આમ” નામે ઓળખાતો. એણે આનર્ત પર સત્તા પ્રસારેલી અને સૌરાષ્ટ્રમાં તીર્થયાત્રા કરેલી. જયશિખરીનો યુદ્ધમાં વધ કરી પંચાસરનો પ્રદેશ કબજે કરનાર કનોજ દેશને રાજા ભુવડ એ કનેજના પ્રતીહાર વંશને આ રાજા નાગભટ ૨ જે હેવો સંભવે છે. તો જયશિખરીનું મૃત્યુ ઈ. સ. ૬૯૬ માં નહિ, પણ એ પછી લગભગ સો વર્ષ થયું હોવું જોઈએ.૫૭
જયશિખરીના મૃત્યુ પછી પચાસરના ચાવડા રાજ્યને અંત આવ્યો ને ત્યાં પચાસેક વર્ષ સુધી કનોજના પ્રતિહાર રાજાઓનું શાસન પ્રવત્યું. એ પછી વનરાજે ૫૦ વર્ષની વયે અણહિલવાડ વસાવી ત્યાં પોતાનું રાજ્ય સ્થાપ્યું૫૮ ત્યારે પંચાસર પ્રદેશ પણ અણહિલવાડના ચાવડા રાજ્યની અંદર સમાયો હશે. વસ્તુત: અણહિલવાડને ચાવડાવંશ એ પંચાસરના ચાવડા વંશમાંથી ઉભલે ગણાય.
અણહિલવાડનું ચાવડા રાજ્ય
, અણહિલવાડને ચાવડા વંશ વનરાજથી શરૂ થયો, પણ અગાઉ જણાવ્યા મુજબ વનરાજના પિતાની બાબતમાં ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની અનેક અનુકૃતિઓ પ્રચલિત છે. એમાં વનરાજ પંચાસરના ચાપોત્કટ રાજા જયશિખરીને યુદ્ધમાં કનોજના રાજા ભુવડના સૈનિકો વડે વધ થયા બાદ થોડા વખતમાં એની વિધવા રાણી રૂપસુંદરીની કૂખે જે હેવાની જે અનુશ્રુતિ છે તે, બાલ વનરાજના ઉછેરના સંદર્ભમાં પંચાસરને લગતો ઉલ્લેખપ૯ બીજી અનેક અનુશ્રુતિઓમાં આવતો હોવાથી, સહુથી વધુ શ્રદ્ધેય ગણાય.
“રત્નમાલા' અનુસાર વનરાજને જન્મ વિક્રમ સંવત ૭૫૨ ના વૈશાખ માસની પૂર્ણિમાએ વનમાં થયેલ.૦
વનરાજને ઉછેર
જૈન પ્રબંધે ૧ પ્રમાણે વનરાજનું શૈશવ વઢિયાર પ્રદેશના પંચાસર ગામમાં વીતેલું. ત્યાં શીલગુણસરિ૨ વનવૃક્ષ પર બાંધેલી ઝોળીમાં એ અદ્દભુત લક્ષણવાળા શિશુને જોઈને, લાકડા વીણતી એની માતાને એના પુત્ર સાથે પિતાની સાથે લઈ ગયા. પછી એમણે માતાના જીવનનિર્વાહ માટે પ્રબંધ કરી, એ શિશુને વિરમતી નામે ગણિનીને સેં ને એનું નામ “વનરાજ' રાખ્યું.
