________________
૭ મું]
ચાવડા રાજ્યો
૧૨૯
એમાં જયશિખરીના પૂર્વજો કે પૂર્વાધિકારીઓ વિશે કંઈ ઉલ્લેખ આવતો નથી, એથી પંચાસરમાં ચાવડા વંશનું રાજ્ય ક્યારથી પ્રવર્તેલું એ નકકી કરવું મુશ્કેલ છે. એમાં જયશિખરી વિશે જે વૃત્તાંત આપવામાં આવ્યો છેપર તેને સાર આ પ્રમાણે છે:
કાન્યકુબ્ધ દેશના કલ્યાણકટક શહેરમાં ચુલુક્ય-ચૌલુક્ય (સોલંકી) વંશને ભુવડ નામે રાજા રાજય કરતો હતો. એને સળ સુભટ હતા, જેમાં મિહિર મુખ્ય હતો. એક દિવસ ભુવડની રાજસભામાં ગુર્જર દેશના શંકર કવિએ પંચાસરના ચાપત્કટ-ચાઉડા રાજા જયશિખરીને મહિમા ગાયો ત્યારે પૂછપરછ કરતાં ભુવડને ખબર પડી કે એના સામંતોએ આસપાસના રાજાઓ પાસે પિતાનું આધિપત્ય અંગીકાર કરાવેલું, તેઓમાં જયશિખરી બાકી રહેલ છે. ભુવડે તરત એ માટે સેના મોકલી, પરંતુ જયશિખરીના શરીર સાળા સૂરપાલે મિહિરની સેનાને પરાસ્ત કરી દીધી. પછી ભુવડે પોતે આગેવાની લઈ પંચાસર પર આક્રમણ કર્યું. બંને સૈન્યો વચ્ચે ઘણા દિવસો સુધી જબરજસ્ત સંગ્રામ ખેલા. જ્યારે જયશિખરીના સંખ્યાબંધ સૈનિક યુદ્ધમાં માર્યા ગયા ને વિજ્યની આશા લુપ્ત થઈ ત્યારે એણે પોતાની ગર્ભવતી રાણી રૂપસુંદરીને કેાઈ સુરક્ષિત સ્થાને લઈ જવા સૂરપાલને આજ્ઞા કરી. રપાલ બહેનને જંગલમાં મૂકી આવી જલદી પાછો ફર્યો. દરમ્યાન યુદ્ધમાં રાજા જયશિખરી અજબ વીરતા દાખવી વીરગતિ પામ્યો ને ભુવડની સેનાએ પંચાસર કબજે કર્યું (ઈ. સ. ૭૫૨). ભુવડે વીર જયશિખરીને અગ્નિસંસ્કાર કરાવ્યો ને ત્યાં “ગુર્જરેશ્વર” નામે શિવનું મંદિર બંધાવ્યું. ગુર્જરદેશ હાથ કરી ભુવડે કચ્છ સૌરાષ્ટ્ર વગેરે કબજે કર્યા ને ગુજરાતમાં પ્રધાન નીમી એ કનોજ પાછો ફર્યો. જયશિખરીના મરણોત્તર પુત્ર વનરાજને જન્મ વિ. સં. ૭પર ની વૈશાખી પૂર્ણિમાને દિવસે થયો. એ ચૌદ વર્ષનો થતાં ગુજરાતનું રાજ્ય પ્રાપ્ત કરવા ઝંખવા લાગ્યો.
જયશિખરીને કાંતિમાન, કાવ્યજ્ઞ, ટેકીલે, હેતાળ અને એકવચની કહ્યો છે. પ૩
આ અનુશ્રુતિ અનુસાર પંચાસરમાં જયશિખરીનું મૃત્યુ વિ. સં. ઉપર (ઈ. સ. ૬૯૬)માં ગણાય, પરંતુ ત્યારે કનોજમાં ભુવડ નામે કઈ ચૌલુક્ય રાજા રાજ્ય કરતો નહોતે. ખરી રીતે ચૌલુક્ય (ચાલુક્ય) વંશનું રાજ્ય તો દખણમાંના કલ્યાણનગરમાં થયું ને એ પણ ઈસ્વી દસમી સદીના અંતભાગથી ૫૪ સાતમી સદીના અંતે તો કનોજમાં યશોવર્મા નામે પ્રતાપી રાજાનું રાજ્ય શરૂ થયેલું, જેમાં કુલ તથા પૂર્વાધિકારીઓ વિશે કંઈ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી.પ૧ એ પછી પ્રતીહાર વંશના રાજા નાગભટ ૨ જાએ
