________________
૭ મું ] ચાવડા રાજ્ય
[૧૧૫ ગુર્જર રાજ્ય ભરૂચના ગુર્જરનૃપતિવંશનું રાજ્ય હેય એ વધારે બંધ બેસે છે. વળી આનુશ્રુતિક સમયનિર્દેશ અનુસાર પંચાસરના રાજા જયશિખરીનું મૃત્યુ ઈ. સ. ૬૯૬ માં થયેલું ને પછી એ પ્રદેશ પર કનોજના રાજાનું શાસન પ્રવર્તેલું, એથી ઈસ. ૭૨૬ ના અરસામાં પંચાસરમાં ચાવડા રાજ્ય હોવાનું સંભવે નહિ. આનુશ્રુતિક સમયનિર્દેશને સુધારતાં જયશિખરી ત્યાં ઈ. સ. ૭૭૦-૭૯૦ના અરસામાં રાજ્ય કરતો જણાય છે, પરંતુ એ અગાઉ ત્યાં એના પૂર્વજોની સત્તા ક્યારથી પ્રવર્તતી હતી એ જાણવા મળ્યું નથી. બીજી બાજુ ભિલ્લમાલમાં ચાપ વંશનું રાજ્ય વ્યાધ્રમુખના સમયમાં ઈ. સ. ૬૨૮ માં હતું, પરંતુ ત્યાં એ વંશની સત્તા ક્યાં સુધી ચાલુ રહેલી એ પણ જાણવા મળ્યું નથી, છતાં ગુજરદેશના પ્રતીહારનું પાટનગર ત્યારે અન્યત્ર હેયર૫ ને ભિલમાલમાં ચાપ વંશનું રાજ્ય ચાલુ રહ્યું હોય એ અસંભવિત નથી.
સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છનાં ચાવડા રાજ્ય આ કાળ દરમ્યાન સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છમાં ચાવડા કુલનાં કેટલાંક રાજ્ય થયાં. ૧. વઢવાણને ચાપવંશ
નવમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં વઢવાણમાં ચાપ કુલને એક રાજવંશ સત્તારૂઢ થયો. ત્યાં એ વંશની ઉત્પત્તિ શિવના ચાપ(ધનુષ)માંથી ઉત્પન્ન થયેલા ચાપ નામે નૃપમાંથી થઈ મનાતી. ૨૬
આ વંશનો પહેલે જ્ઞાત રાજા વિક્રમાકે છે. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૦૫ થી ૮૩૦ સુધી રાજ્ય કર્યું જણાય છે. એના પછી એનો પુત્ર અડુક ગાદીએ આવ્યું. આ રાજાના નામ પરથી વઢવાણ પાસેના પ્રદેશનું નામ “અઠ્ઠાણુક” પડયું.૨૭ અડુકનો રાજ્યકાલ લગભગ ઈ. સ. ૮૩૦ થી ૮૫૫ ને અંકાય. અને ઉત્તરાધિકાર એના પુત્ર પુલકેશીને મળ્યો. એણે લગભગ ઈ. સ. ૮૫૫ થી ૮૮૦ સુધી રાજ્ય કર્યું લાગે છે. એનો પુત્ર ધ્રુવભટ (સગભગ ૮૮૦ થી ૮૯૫) ધાર્મિક વૃત્તિને હતો.૨૮
ધ્રુવભટ પછી એનો અનુજ ધરણવરાહ ગાદીએ આવ્યો. એ દક્ષિણ સૌરાષ્ટ્રના ચાલુક્ય રાજા અવનિવર્મા ૨ જાથી પરાજય પામેલે એવો ઉલ્લેખ અવનિવર્માના વિ. સં. ૯૫૬(ઈ. સ. ૯૦૦)ના ઊના દાનશાસનમાં આવે છે.૨૯ ધરણીવરાહે શક વર્ષ ૮૩૬(ઈ. સ. ૯૧૪)માં વર્લ્ડ માન(વઢવાણ)માંથી મહેશ્વરાચાર્ય નામે શૈવ આચાર્યને એક ગામ દાનમાં દીધેલું.૩૦ એને લગતા તામ્રશાસનમાં રાજાધિરાજ પરમેશ્વર શ્રીમહીપાલદેવના આધિપત્યને નિર્દેશ
