________________
ગુર્જર-પ્રતીહારે
[૧૦૭.
દક્ષિણ સૌરાષ્ટ્રના ચાલુક્ય રાજા બલવર્માના વલભી સંવત ૧૭૪(ઈ. સ. ૮૯૨)ના દાનશાસનમાં તથા એના પુત્ર અવનિવર્મા ૨ જાના વિ. સં. ૯૫૬(ઈ. સ. ૯૦૦)ના દાનશાસનમાં પરમભટ્ટારક મહારાજાધિરાજ પરમેશ્વર ભજદેવના ઉત્તરાધિકારી છે. મ. પ. મહેંકાયુધદેવ ઉર્ફે મહેંદ્રપાલદેવના આધિપત્યને ઉલ્લેખ કરેલો છે. ૧૫ આ અધિપતિ એ સ્પષ્ટતઃ કનોજના પ્રતીહાર રાજા ભોજદેવ, ૧લાનો પુત્ર અને ઉત્તરાધિકારી મહેંદ્રપાલ ૧ લે છે.
એવી રીતે વઢવાણના ચાપ વંશના રાજા ધરણીવરાહના શક વર્ષ ૮૩૬-. (ઈ. સ. ૯૧૪)ના દાનશાસનમાં ૧૬ રાજાધિરાજ પરમેશ્વર મહીપાલદેવના આધિપત્યનો નિર્દેશ આવે છે, એ અધિપતિ મહેદ્રપાલને બીજો પુત્ર મહીપાલ, છે. હરિકૃત બૃહત્કથાકેશમાં જણાવેલો રાજા વિનયકપાલ (ઈ. સ. ૩૧૩૨)૧૧૭ કાંતો મહીપાલ પોતે અથવા તો એને ભાઈ હતો.૧૧૮ એનો અભિલેખ વિ. સં. ૯૮૮( ઈ. સ. ૯૭૧)નો મળ્યો છે.૧૧
આ પરથી સૌરાષ્ટ્રમાં કનોજના પ્રતીહાર નરેનું આધિપત્ય ઓછામાં ઓછું ઈ. સ. ૯૧૪ સુધી અર્થાત એકંદરે સો-સવાસો વર્ષ સુધી પ્રવર્લ્ડ હોવાનું ફલિત થાય છે.
પાદટીપે
9. B. N. Puri, The History of the Gürjar-Pratihāras, pp. 19 f.
2. K. M. Munshi, The Glory that was Gūrjaradeśa, Pt. III, Appendix A (1): Jodhpur Inscription of Pratihāra Bānka, V. S. 894, vs. 4; Appendix A (2); Ghatiyala Inscription No. 2, V. S. 918, vs. 2
3. Jodhpur Inscription of Pratihāra Bāuka, vs. 9-10 (EI, Vol.. XVIII, pp. 87 f.)
૪. Ibid, vs. 12. મેડતા જોધપુરની ઉત્તરપૂર્વે લગભગ ૧૧૨ કિ. મી. (૭૦ માઈલ) પર આવેલું છે. 4. Ibid., vs. 24
૬. ઉપર પા. ટી. ૨ જુઓ ૭. G. G, Pt. III, App. A (2), Nos. 1-2 ૮. Ibid., pp. 30 f.
૯. પ્રમવારિત, ૧૪, ૫-૬ વસંતગઢ (સિરોહી) વિ. સં. ૬૮૨ને શિલાલેખ (E I, Vol. IX, P. 191)
